℃
Altın
%
Dolar
%
Euro
%
Bitcoin
%
Eth
%
Önümüzdeki 5 gün boyunca
DOĞAL YAŞAM
Vanilya: Dünyanın En Pahalı İkinci Baharatı
04 Oca 2023
Kokusu ve tadıyla öne çıkan vanilya, aynı adlı bitkiden üretilen bir baharat. Bu baharatın en dikkat çekici özelliklerinden biri çok pahalı olması. Safrandan sonra dünyanın en pahalı baharatı olarak bilinen vanilyanın bu kadar pahalı olmasının sebebi ise tahmin edeceğiniz üzere üretiminin çok emek ve dikkat gerektirmesi. Gelin sıklıkla tatlı ve özellikle de dondurmalarda aroma verici olarak kullanılan vanilya baharatı ile vanilya bitkisini biraz yakından tanıyalım, vanilyanın tarihine bir göz atalım.
2 Bardak
Vanilya bitkisi, orkidenin de içinde bulunduğu “Orchidaceae” ailesinde yer alır. Başka bir ağaca tutunarak asma gibi büyür ve boyu bir ağacın boyuna kadar ulaşabilir. Güney ve Orta Amerika ile Karayipler’e özgü bir bitkidir. Vanilyayı ilk yetiştiren insanların ise Meksika’nın doğu kıyılarındaki Totonaklar olduğu düşünülür.
Totonaklar vanilyayı tanrının bir hediyesi olarak görüyordu. Bu yüzden daha çok tıbbi ve dini amaçlarla kullanıyorlardı. Aztekler, 15. yüzyılda yaşadıkları bölgeyi fethedince vanilya meyvelerini Totonaklardan vergi olarak toplamaya ve Totonakların aksine vanilyayı gıda olarak ele almaya başladı. Afrodizyak özelliklerini fark ettikleri vanilyayı kakao ile birleştirdiler ve bugün sıcak çikolata olarak bildiğimiz “xocolatl” (chocolatl) isimli içeceği ürettiler. Vanilya orkidesi olgunlaşıp hasat edildikten sonra kararıyordu, bu yüzden vanilyayı “siyah çiçek” olarak adlandırdılar.
Vanilyanın Avrupa’ya gelmesi ise Meksika’yı işgal eden İspanyollar aracılığıyla oldu. Aztekleri ve kültürlerini yok eden istilacıların lideri Hernán Cortés, Azteklerin vanilyalı sıcak çikolatasını Avrupa’ya tanıttı. Ancak 17. yüzyıla kadar vanilya, çikolataya eklenen bir maddeden fazlası değildi. 17. yüzyılın başlarında Kraliçe I. Elizabeth için çalışan eczacı Hugh Morgan, çikolatayı aradan çıkardı ve sadece vanilyadan yapılma şekerlemeler üretti. Kraliçe bu şekerlemeleri çok sevmişti.
Vanilyanın kakaodan ayrı olarak kullanılmaya başlanması, 18. yüzyılda Fransa’da vanilyalı dondurmanın karşımıza çıkmasını sağladı. Paris’te yaşayan Thomas Jefferson 1780’lerde tattığı bu lezzetten çok hoşlandı ve vanilyalı dondurma tarifini Amerika’ya taşıdı.
Vanilyanın yemek kitaplarında kendine yer bulması ise 19. yüzyılı buldu. Bilinen ilk vanilya tarifi 1805 tarihinde basılan bir yemek kitabındaydı, bu tarifte vanilya çikolataya katılan bir ürün olarak kendine yer bulmuştu. 1824’te basılan bir başka yemek kitabı ise ilk Amerikan vanilyalı dondurma tarifinden bahsediyordu.
Vanilyanın çok pahalı olduğunu, sebebinin ise üretiminin zorluğuyla ilgili olduğunu söylemiştik. Bitkinin soluk yeşilden kremsi bir beyaza kadar uzanan renkteki çiçekleri ancak belli arılar veya bazen de sinek kuşları tarafından tozlaştırılabilir. Çiçekler sadece 24 saat açık kalır ve bu 24 saat içinde tozlaşma gerçekleşmezse ölüp yere düşer. Tozlaşma gerçekleştiğinde de içinde binlerce küçük siyah tohumun olduğu yeşil fasulye şeklinde meyveler yetişir.
Vanilyanın sadece Meksika’ya özgü arılar tarafından tozlaştırılabilmesi, Avrupa’da bitkinin yayılmasını uzun bir süre engellemişti. 1841’de Hint Okyanusu’ndaki Réunion Adası’nda yaşayan Edmond Albius isimli bir köle, bu durumun değişmesine neden oldu. 12 yaşındaki Edmond, vanilyayı el ile tozlaştırmanın bir yolunu buldu. Başparmağıyla küçük bir çubuğu kullanarak bulduğu bu basit yöntem vanilyanın dünyanın pek çok yerinde yetişebilmesini sağladı.
Vanilyayı bu kadar zahmetli yapan sadece bitkinin 24 saat içinde elle tozlaştırılmasının gerekmesi değildir. Yeşil fasulyeye benzeyen vanilya meyveleri olgunlaştıktan sonra elle toplanır ve bir dizi işlemle kurutularak siyah çubuklara dönüştürülür. Hasat ve hasat sonrası işlemlerin uzun zaman alması ve özen gerektirmesi nedeniyle doğal vanilya üretimi dünyadaki talebi karşılayacak oranda değildir.
Bu yüzden piyasada gördüğümüz vanilyalı ürünlerin % 99’unda gerçek vanilya yoktur. Bu ürünlerde üretimi doğal vanilyaya göre çok daha ucuz olan sentetik vanilin kullanılır. Sentetik vanilin, vanilya meyvelerinde bulunan vanilin maddesinin petrokimyasal, lignin veya ojenol kullanılarak üretilmesiyle elde edilir. Vanilya rengi olarak bildiğimiz hafif sarımsı beyaz renk de aslında sentetik vanilinin rengidir.
Dondurmadan gofrete, kokulu mumdan parfüme kadar pek çok farklı yerde kullanılan vanilya, bugün dünyanın en çok rağbet gören aromaları arasında. Réunion Adası ve Madagaskar’ın başı çektiği doğal vanilya üretiminde ise maalesef zorlu koşullar ve sömürü düzeni hala devam ediyor.
Meraklısına: Dünyanın en pahalı baharatı safrana dair
Kaynaklar:
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK İÇERİKLER
©2022 Beyhan&Beyhan Business Solutions Tüm Hakları Saklıdır
Yukarı Kaydır
BUNU OKUMAK İSTER MİSİN?