BİLİM
Uzaylı da Olsan Mukusun Olacak
27 Tem 2023
Uzaylıları hepimiz merak ediyoruz. Neye benzediklerini, nasıl hareket ettiklerini ve nasıl konuştuklarını. Fakat en merak etmediğimiz şeyler arasında muhtemelen vücut sıvıları geliyor. Biz merak etmesek de olası uzaylı yaşamlarının tıpkı yeryüzü canlıları gibi bir vücut sıvısı yani mukusu olması gerekiyor. Yapış yapış bir konuya hoş geldiniz.
2 Bardak
Canlılığın olmazsa olmaz bazı yapıtaşları vardır. Mukus onlardan birisidir ve insanlar dahil neredeyse tüm canlılarda ortak bir özelliktir. Bize biraz tiksindirici gelse de mukusun olduğu yerler yaşamsal faaliyetlerin devam edebilmesi için son derece önemlidir. Ayrıca canlıdan canlıya mukus işlevi de değişiklik gösterebiliyor. Örneğin Hagfish adı verilen ilginç bir türde mukus yapısı müsin adı verilen uzun ve sıkı sarılmış protein ipliklerinden oluşuyor. Bu yapılar, leşlerle beslenen Hagfish canlısına, avının içinde hareket ve savunma mekanizması sağlıyor.
Mukus tabakası yapısı itibariyle incelenmesi çok zor bir madde. Buna rağmen incelenen mukuslarda son derece ilginç özelliklere rastlanmış. Hagfishlerde olduğu gibi bazı mukus yapıları içinde bulunduğu ortama ve üzerine uygulanan baskıya göre özellik değiştirebiliyor. Yani mukuslar sandığımız kadar yumuşacık olmayabiliyor. Hagfishler deniz suyuyla bağ yapıp genişleyen mukuslarını, köpekbalıklarının ağzına ve solungaçlarına tıkayarak son derece vahşi yaratıklardan kolayca kaçabiliyorlar. Bunu yapmasının ardından kendi mukusunda hapsolmamak için düğüm hareketleri yapıyor ve vücudundan mukusu atabiliyor.
Mukus üreten canlılar Hagfishlerle sınırlı değil. Mikroplar, bitkiler, mantarlar ve hayvanlar, savunma, hareket etme, iletişim kurma ve hatta çiftleşme gibi pek çok amaçla mukus üretebiliyorlar. Kadife solucanları oldukça yavaş vücut hareketlerine rağmen avlarını yakalamak için hiç acele etmiyorlar. Çünkü kafalarının iki yanında bulunan deliklerden sahip oldukları mukusu çok hızlı fırlatıyorlar. Dahası mukus aynı hızda kuruyup sertleşiyor ve avına kaçma fırsatı bırakmıyor. Benzer şekilde mukus kementler fırlatan örümcekler de söz konusu. Yuva yapmak için bile mukus kullanımına rastlıyoruz. Çorba yelyutanı adı verilen kuş türü tükürüklerinden bir yuva inşa edebiliyorlar.
Neredeyse her canlıda karşılaştığımız bu mukus tam olarak nedir? Alman Mikrobiyolog Dr. Hans-Curt Flemming, mukusun aslında sert su olduğunu söylüyor. Ek olarak mukusun aslında bir molekül olmadığını, malzemelerin sahip olabileceği bir özellik olduğunu söylüyor. Biyolojik mukuslara hidrojel adı veriliyor. Bu yapının %95’ten fazlasını su oluşturuyor. Geri kalan %5’lik kısım ise mukusa özelliğini kazandıran diğer moleküllerden geliyor. Kurbağalarda olduğu gibi sıvı olarak vücuttan fırlatılan bir mukusun çarptığı av anında bir yapışkan görevi görerek sertleşiyor ve kurbağanın onu geri çekmesini sağlıyor. Bu özelliği kazandıran, yapısında bulunan farklı moleküller, yani müsin.
Canlı yaşamın var olduğunu bildiğimiz tek yer olan dünyamızda bu kadar mukusun olması, haliyle akıllara şu soruyu getiriyor: “Dünya dışı yaşam formunda da mukus olacak mı?”
Bilim insanları bu soruya “kesinlikle” cevabını veriyorlar. Çünkü canlılığın olmazsa olmazı gibi görünen bir maddeden bahsediyoruz. Öyle önemli ve etkili ki yeryüzündeki yaşamı başlı başına şekillendirmiş ve çeşitlendirmiş. Dolayısıyla olası bir canlı yaşam formunda da mukusu gözleme şansımız son derece yüksek.
Canlıların mukus tabakasını ne zaman evrimleştirdiğine dair kesin bir kanıt yok. Yine de mukusun tarihin ilk zamanlarında ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Flemming, ilk mikrobiyal hücrelerin doğal yolla veya kendi ürettikleri yapışkan jelleri kullanmış olabileceklerini söylüyor. İlk milyarlarca yıl boyunca yeryüzündeki yaşam yalnızca bu yapışkan jelimsi mikroplarla doluydu. Yeryüzünün canlılık tarihini araştıran astrobiyologlar, olası uzaylı yaşam formlarının neye benzediğini inceliyor. Cambridge Üniversitesi'nde Zoolog Dr. Arik Kershenbaum, “Başka gezegenlerde de yaşam bulacağız ve orada da mukus olacak” diyor.
Kaynak:
Susanne Wedlich, Mukus Dünyası, Popular Science Türkiye, Temmuz 2023.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK İÇERİKLER
©2022 Beyhan&Beyhan Business Solutions Tüm Hakları Saklıdır
Yukarı Kaydır
BUNU OKUMAK İSTER MİSİN?