Tik Tak Tik Tak İşleyen Zaman

Öyle olsa bile zaman denilen şey gerçekten işliyor ve biz onu geri alamıyoruz. İleri de gidemiyoruz. Öylece içinde sıkışıp kaldığımız bir olayın gidiş hızını ölçmekle yetiniyoruz. Saat, gün, yıl adını verdiğimiz her şey aslında zamanı anlamlandırmak için. Bir de günlük işleri halledebilmek için.

Binlerce yıl boyunca Ay takvimleri insanlara zamanı gösterdi. Ay dediğimiz dönemin başlangıcı olarak da Ay’ın hilal evresini seçmişlerdi. Başlangıç için güzel bir görüntü. Fakat bu takvimin eksikleri olacaktı. Mevsimler, yıllar geçtikçe Ay takvimi ile uyumsuzlaşmaya başlıyordu. Çünkü ay döngüsünde bir yıl 354 günden biraz fazlaydı ve gerçekte ise bir yıl yaklaşık olarak 365 gündü. Her yıl birbiri üzerine eklenen 11 günlük farklar, yıllar geçtikçe bir mevsim süresine denk geliyordu.

Kleopatra’nın saray astronomu Sosigenes’den bir çözüm önerisi geldi. Artık takvim oluşturmak için Ay’ı terk etmek ve Güneş’e yönelmek gerekiyordu. Bu sistem tarihin en önemli imparatorlarından birisi olan Julius Caesar tarafından kabul edildi ve bu takvimin adı Jülyen Takvim oldu. Kusursuz değildi ama en azından insan ömrü süresince ciddi hata paylarına yer vermiyordu. Son düzenlemeler ise 1582 yılında Papa XIII. Gregory tarafından geldi. 

Milattan sonra 1000 yıllarında uygulanmaya başlayan bir durum ise çan kuleleriydi. Kadran mekanizmaları yoktu ve halâ hassasiyetle zaman ölçmek zordu. Orta Çağ’da “an” kavramı yaklaşık 15 dakikalık bir zaman dilimini temsil ediyordu. Günlük işlerde, biriyle buluşmaya gitmekte, pazara alışverişe çıkmakta sorun yoktu. Asıl problem 1600’lü yıllardan sonra astronomide yaşanan teleskop devrimiyle başladı.

19.yy’da cep saatleri yaygınlaştı. Bu saatler yine de halâ bahçelerdeki güneş saatlerine göre kuruluyordu. Atlar veya arabalarla yapılan seyahatlerde boylam değişikliği önemsenmeyecek düzeydeydi fakat trenler işi değiştirdi. Bir ülkeyi doğudan batıya geçen trenler artık zaman kavramının tam olarak ölçülmesi gerektiğini söylüyordu. Karışıklıklar o zaman başladı.

Tüm yaşanan bu gelişmeler yine de astronomları tatmin etmiyordu. Ay adları, günlerin değişmesi, haftalar çok kafa karıştırıcıydı. Çok daha kesin ve anlaşılır bir düzene ihtiyaç vardı. Öncelikle astronomlar geceleri gözlem yaptığından, kullanılacak olan takvim gece yarısı değişmemeliydi. Öğlen saatinde bir sayı ileri gitmeliydi. Ayrıca bir başlangıç olacaksa önemli bir an olmalıydı.

Günümüze kadar geldiğinde, yani bu yazının yayınlandığı tarih olan 20 Ocak 2023 için Jülyen Günü (JD) = 2.459.964 olacak. Saat ve saniye için de virgülle ayrılmış hali kullanılıyor. Yani milattan önce 2 Ocak 4713 tarihinden bugüne kadar 2 milyon 459 bin 964 gün geçmiş demektir. Oldukça basit.