Tek Eşli ya da Çok Eşli Olmak İlişkiler İçin Ne Anlam İfade Ediyor?

05 Kas 2021

Popüler kültür uzun yıllar boyunca evliliği, kişilerin hayatlarını birisiyle birleştirip sonsuza kadar onunla devam ettirmesini masalsı bir şekilde sundu önümüze. Bugünlerde ise “Acaba çok eşli ilişkiler mümkün mü?” sorusu tartışılıyor, hatta popüler kültürde de kendine yer buluyor. Peki nedir bu çok eşlilik ve tek eşlilik? Bu kavramlar insan ilişkilerini anlamak için yeterli tanımlamalar mı? Hep birlikte bakıyoruz.

Bilge Varol

2 Bardak

Çok Eşlilik ve Tek Eşlilik
 
Poligami yani çok eşlilik hayvanlar arasında yoğunlukla görülen bir ilişki biçimi. Poligaminin evrimsel açıklamalarının başında gen çeşitliliğine sahip yavrular dünyaya getirme gayesi bulunuyor. Çünkü ancak böyle yavruların hayatta kalma ihtimalleri artıyor. Bu açıdan, evrimsel anlamda çok eşliliğin bir üreme stratejisi olduğu söylenebilir. Öte yandan monogami yani tek eşlilik de bir strateji olarak var olabiliyor hayvanlarda. Öyle ki, bazı koşullar yavru bakımını tek başına üstlenmek için oldukça tehlikeli. Bu durumlarda hayvanlarda tek eş ile birlikte yaşama ve bunu sürdürme görülebiliyor.

Unsplash

Peki insanlarda durum nasıl?
 
İnsanlar biyolojik olarak çok eşliler. Bu demek oluyor ki bir insan birden fazla kişi ile cinsel ilişkiye girebilme kabiliyetine sahip. Konu çok eşlilik ve tek eşlilik olduğu zaman genellikle evrimsel noktadan açıklamalar aranıp sonunda da bu biyolojik bilgiye varmak insan ilişkilerini anlamamız adına pek de açıklayıcı olamıyor. Çünkü insanlar olarak cinsellik yalnızca üreme odaklı yer almıyor hayatlarımızda. Aksi halde insan ilişkilerini anlamak için biyoloji yeterli olurdu, ama bugün, ilişkileri anlamaya çalıştığımızda çeşitli alanlara ihtiyaç duyuyor; psikoloji, sosyoloji, arkeoloji alanlarına bakıyoruz. 

Peki İnsan İlişkilerini Anlamakta Biyoloji Neden Yetersiz Kalıyor?
 
İnsan ilişkilerini anlamak için biyolojiyi temele almak, ilişkileri, üreme üzerinden açıklamaya zorluyor. Bu da heteroseksüel ilişki biçimlerini “normal” ve tanımlayıcı kabul etmeye sebebiyet veriyor. Oysa ki içinde bulunduğumuz ilişki ağlarını anlamlandırmakta elbette biyoloji yetersiz kalıyor. Bu yüzden böyle bir çıkış noktasından ziyade ilişkileri anlamlandırmak üzerinden bir yol izlememiz gerekiyor.

Unsplash

İlişki kurmak insan olmaya dahil bir durum, bu sebeple de sürekli olarak ilişki ağlarının içinde buluyoruz kendimizi. Bunlar zaman zaman arkadaşlık ilişkileri zaman zaman romantik ilişkiler zaman zaman da cinsel ilişkiler oluyor. Bunları isimlendirmek yalnızca tek eşlilik ve çok eşlilik ikiliği üzerinden olmak zorunda değil. İlişkilerimizi güvenilir kurmak tüm tanımların ve sıfatların üzerinde bir değere sahip oluyor. Kendimizi güvende, huzurlu, şiddetten arınmış bir ilişkide hissetmemizi ne tek eşli olma ne de çok eşli olma koşulu yerine getirebiliyor. İlişki size iyi gelmiyorsa bunun suçlusu eş sayısı değil, ilişkinizin bir güven üzerine inşa edilmemesi oluyor. 
 

Toplum bir tahakküm sistemini dayatmak için özellikle monogami ve aileyi ideal olarak lanse ediyor. Hakim ideolojiler insanlara tek tip ilişki biçimi olduğunu göstererek insanları daha rahat kontrol altına alıyor ve öte yandan da diğerlerini daha rahat ötekileştiriyor. Bu yüzden insan ilişkilerini anlamlandırırken kavramlara sıkışıp kalmanın ötesinde sorgulamalar yapılması çok önemli.

Tek eşlilik ya da çok eşlilik olgularını birisi doğru diğeri yanlış gibi sunmanın ilişkilerimizi anlamlandırmak adına bir yararı yok. Asıl önemli olan insanların kurdukları ilişkilerin şiddetsiz ve güvenli olması. Hal böyleyken, mevcut tartışmaların ön planına toplumsal normları ya da biyolojik argümanları getirmek hakim ideolojiyi desteklemenin ve ötekine şiddet uygulamanın ötesine geçemiyor. Bu yüzden ister tek eşli bir ilişki olsun ister çok eşli bir ilişki olsun, o ilişkinin içindeyken kendimizi güvende hissetmemizi kalıplaşmış normların üzerinde tutmamız gerekiyor. Çünkü aile kurmak ya da tek eşli olmak güven ortamını sağlamak için yeterli olmuyor.

İçerik oluşturulurken https://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/03/160310_vert_ear_hayvanlarda_tek_eslilik ve https://kaosgl.org/gokkusagi-forumu-kose-yazisi/zorunlu-tekesliligin-anatomisi-i internet sitelerinden yararlanılmıştır.