Sonia Delaunay: Renk, Form ve Hareket

Asıl adıyla Sarah Elievna Stern, 1885’te o dönemde Rus İmparatorluğu’na bağlı Ukrayna’nın Odessa şehrinde doğdu. Yoksul bir Yahudi ailesinin en küçük çocuğuydu. 5 yaşındayken annesinin erkek kardeşi Henri Terk’in yanında yaşamak üzere St. Petersburg’a gönderildi. Annesi çocuğunu evlatlık vermek istemese de Sarah’nın ismi en nihayetinde “Sonia Terk” olarak değişti. Henri Terk varlıklı bir insandı, Sonia bu sayede iyi bir eğitim alma imkanı buldu. Tatillerde Avrupa’yı dolaşıyor, sanat galerilerini ziyaret ediyordu. 16 yaşındayken resim öğretmeni yeteneğini fark etti ve sanat eğitimi alması için Almanya’ya gönderilmesi konusunda amcasını teşvik etti.

Sonia 18 yaşına geldiğinde Almanya’nın Karlsruhe şehrindeki bir sanat akademisine kaydoldu. 2 sene sonra ise “Académie de La Palette” isimli bir sanat okulunda okumak üzere Paris’e gitti. 1908’de ailesinin eve dönmeye zorlamaması için sanat koleksiyoneri Wilhelm Uhde ile evlendi. Uhde de böylece eşcinsel kimliğini saklayabilecekti. Sonia, Uhde’nin etkisiyle hem ilk tek kişilik sergisini açmayı başarmış hem de sanat dünyasının önemli isimleriyle tanışma imkanı bulmuştu.

1910’da Robert Delaunay ile evlenen Sonia, eşi ile beraber orfizm akımını kuracaktı. Kübizmi temel almasına rağmen renkleri ondan çok daha farklı bir şekilde vurgulayan bu akımın ismi Yunan mitolojisindeki yetenekli müzisyen Orfeus’tan geliyordu. Renk, şekil ve formları kullanarak müzikal bir ahenk oluşturmaya çalışan orfizm, canlı renkleri ve geometrik unsurları öne çıkaran bir akımdı.

Sonia, birincil ve ikincil renkleri resme derinlik ve hareket katacak şekilde yan yana getiriyordu. İzleyiciye yeni bir deneyim sunan bu resimler, ışık ve renk arasındaki ilişkiye de yeniden bakmamızı sağlayan eserlerdi. Ressamın ışığa karşı bu ilgisinin arkasında ise Paris’e sokak lambalarının yerleştirilmeye başlamasının da etkisi vardı. Robert ve Sonia, Saint-Michel Bulvarında gördükleri sokak lambasının çalışma biçimini resme taşımayı denemişti. Sonia’nın 1914 tarihli Prismes électriques (Electric Prisms) adlı çalışması bu denemelerden biriydi. Sanatçı bu eserinde farklı renk kombinasyonları deneyerek yapay ışığın renklere etkisini tuvale aktarmaya çalışmıştı.

Sonia’nın resme karşı yaklaşımının moda tasarımına ilişkin düşünceleri üzerinde de söz sahibi olduğundan bahsetmiştik. 20. yüzyılın başlarında orfizmin bir kolu olarak tanımlanan ve Robert Delaunay’nin ortaya attığı simultanizm (simultanism) teriminin Paris sanat dünyasında etkili olduğu söylenebilirdi. Sonia da üst üste binen renklerden bir hareket elde etmeyi amaçlayan simultanizmi kıyafetlere taşıdı. 1913’te eşi ile katıldığı bir balo için tasarladığı elbiseler, bunun iyi bir örneğiydi. Kendisi için tasarladığı “simultane elbise” (simultaneous dress) adlı kıyafet, renkleri soyut bir tasarımda bir araya getirerek dinamik bir görüntü sergiliyordu.

1914’te İspanya’ya arkadaşlarının yanına giden Robert ve Sonia çifti, I. Dünya Savaşı’nın başlaması nedeniyle Paris’e geri dönemedi. Buradayken “Kleopatra” oyununun kostümlerini tasarlayan Sonia, iç mekan tasarımıyla ilgili işler de yapmıştı. Aynı zamanda “Casa Sonia” isimli bir dükkan açmış ve moda üzerine odaklanmıştı. Sanatçının 1921’de Paris’te açtığı mağazadaki tasarımları Gloria Swanson ve Greta Garbo gibi ünlülerin ilgisini çekmeyi de başardı. Tasarımlarının gittikçe popülerleşmesi sayesinde 1924’te Jacques Herm ile beraber bir şirket kurdu.

II. Dünya Savaşı’nın bitmesinin ardından Paris’e dönen Sonia, hem resim hem de tasarım üzerine çalışmayı sürdürdü. Yaşamının sonlarına doğru ulusal ve uluslararası anlamda tanındığını gördüğümüz sanatçı, 1964’te Louvre Müzesi’nde retrospektif sergisi açılan yaşayan ilk kadın sanatçı olmuştu. 1975’te de Fransız hükumeti tarafından Légion d'honneur (Onur Nişanı) ile ödüllendirilmişti.

Soyut tasarımlarıyla modaya yeni bir yön çizen Sonia, sanatın giyime nasıl adapte edilebileceğini gösteren önemli bir isimdi. Resimleriyle de kendisinden sonra gelen Paul Klee ve Bridget Riley gibi sanatçılar için iyi bir yol gösterici oldu.