ANA SAYFA
BİLİM
Sıcaklığın Doğası

Sıcaklığın Doğası

25 Tem 2023

Dünya'mızın gitgide ısınıp rekor sıcaklıkları tattığı bu zamanlarda; özellikleri bilim camiası, yeniden sıcaklığın doğasına eğilmeye başladı. 6 Temmuz 2023 Perşembe günü, Dünya çapında ölçülen en yüksek ortalama sıcaklığa sahne oldu: 17.18 derece... Dünya'nın ortalama sıcaklığının 14 derece olduğu hatta olması gerektiği bildirilirken, yaklaşık 3 derecelik ortalama sıcaklık artışı, zamanımızın hızla tükendiğinin bir kanıtı. Sıcaklara, sıcaklığa, sıcaklığın doğasına temas edeceğimiz yazımız; ''Sıcaklığın Doğası'' başlıyor, buyurun sevgili okur.

Eren Şahin

2 Bardak

Dünya'da artan sıcaklıklar, sıcaklık kavramının ne olduğu üzerine düşünmemizi tetikledi sevgili okur. Yaklaşık 200 yıldır artan dünya sıcaklığı, son 20 yılda anormal boyutlara ulaşırken her geçen gün yükselen ortalama sıcaklıklar, Dünya'mızın hem altına hem üstüne konulan birer dinamit gibi. 6 Temmuz 2023 tarihi, ortalama sıcaklığın en yüksek olduğu gün olarak kayıtlara çoktan geçti. 1 derecelik bir sıcaklık artışının dahi biyosferdeki yaşam alanlarına hafife alınmayacak bir taarruz olduğunu hesaba katarsak üzerinde ilerlediğimiz rota oldukça korkutucu bir tablo çiziyor.

Peki, sıcaklık derken da tam olarak neyi kastederiz? Maddenin alabileceği en yüksek ve en düşük sıcaklıkların yanında uzayda ölçümlenebilen asgari ve azami sıcaklıklar neye karşılık gelir? Bunları anlayabilmek için kullanıyor olmamızın yanı sıra sıcaklık ölçüm birimlerine göz atmakta da fayda var: Bunlardan birincisi Celcius yani santigrad olarak nitelediğimiz sıcaklık ölçü birimiyken; ABD'nin, dünyanın geri kalanından farklı olarak kullandığı Fahrenheit sıcaklık ölçü birimi de envanterimizdeki yerini kolayca alıyor.

Kelvin sıcaklık birimi ise bilim çevrelerince kullanılan, halk arasında pek yaygın olmayan sıcaklık ölçü birimi olarak literatüre dahil oluyor. Sıcaklık, temelde atom ve atom altı parçacıkların yanı sıra moleküllerin sahip olduğu kinetik enerji miktarı olarak rahatlıkla tarif edilebilir. Soğuktan sıcağa doğru gittikçe artan kinetik enerji, maddenin daha hareketli bir yapıya sahip olmasına, haliyle hareket kabiliyetinin artmasına tekabül etmekte.

Uzayda bir maddenin yahut uzaydaki alanın en düşük ölçüm değeri; -273.15 santigrata denk gelirken bilim dünyası buna ''mutlak sıfır'' adını vermiştir. Mutlak sıfırın 1 Kelvin dereceye karşılık geldiğini izah etmeden de geçmeyelim sevgili okur. Sıcaklığın en alt seviyesi -273.15 santigratken; en yüksek sıcaklığın ''Büyük Patlama'' sırasında oluştuğunu ve bu oluşan sıcaklığın tahayyül edilemeyecek bir seviyeye geldiğini belirtmekte fayda var.

İşte bu tahayyül edilemeyen sıcaklığa ise Planck Ölçeği adı verilmekte. 1 trilyon kere katrilyon olarak söyleyebileceğimiz sıcaklık, evrenin oluşması sırasında ortaya çıkan ve bizlerin başını döndürüp dilimizi yutmamıza sebebiyet verecek bir sıcaklık olarak dikkat çekmekte. En uç sıcaklıkların ortasında devinen evrenden gözlerimizi Dünya'mıza ve ülkemize çevirdiğimizde zaman açıkçası devede kulak kalacak birtakım sıcaklık ölçümleri bulunmakta.

BİLİM

Biz İnsanlar Virüs Olabilir miyiz?

Dünya'da ölçümlenebilen en yüksek sıcaklık: İran'ın Lut Çölü'nde 70 santigrat olarak belirtilirken 2010 yılında Antartika'daki -93 santigratlık sıcaklık, Dünya'nın Mars'tan bile soğuk olabileceğinin bir göstergesi. Gözümüzü ülkemize çevirdiğimiz zaman Şırnak'ın Cizre ilçesi, 27 Ağustos 1961 tarihinde termometrede 49 dereceyi görmüş, Van'ın Çaldıran ilçesi ise 9 Ocak 1990 tarihinde -46.3 dereceyi tadarak Türkiye'deki en uç sonuçların ulaşılmasına sahne olmuştur.

Öyle ki bu uç göstergeler, henüz küresel ısınmanın tüm hatlarıyla Dünya'ya saldırmadığı zamanlar olarak ele alınırsa, yakında tadacağımız uç sıcaklık farkları korkunç seviyelere ulaşabilir. Evrende bugüne dek gezegenimiz dışında bir yaşama rastlanılmamıştır. Bu rastlantıya mahal vermeyen şeylerin başında ise sıcaklık farkları arasındaki yoğun dalgalanma geliyor sevgili okur.

Öyle ki Ay'ın Güneş görmeyen bölgelerinde hava sıcaklığı -270 santigrata gerilerken; ortalama bir gündüz sırasında sıcaklık, 120 santigrat dereceye kadar tırmanabilir. Güneş sistemimizde bulunan Uranüs'te hava sıcaklığı; -216 santigrat dereceye kadar gerileyip en soğuk gezegen unvanını alırken, Merkür'ün yüzey sıcaklığı 486 santigrata kadar fırlayıp birinciliği kimseye bırakmıyor.

İşte bu büyük sıcaklık dalga boyları en azından bizler gibi bir türün yaşamına imkan tanıması pek mümkün değil. Sıcaklık, evrenin şekil almasındaki en büyük etkenlerden biriyken basınçla ve yer çekimiyle birleşen evren yasaları, yaşamın temel belirleyicileri olarak dikkat çekiyor.

Küresel ısınmanın bizi hızla teslim aldığı bu zamanlarda, sıcaklığın ne kadar vahşileşip yaşamı dünyayı tuzla buz erdirebileceğine odaklanmalı ve derhal doğayla barışı sağlamalıyız. İçinizdeki hiç ateş sönmesin ve iklim krizine bir çare bulunsun dileğiyle. Güzel günlerde görüşünceye dek hoşça kalın.