Lanetli Ruhlarda Bugün: Dybbuk

Çünkü tahmin edileceği üzere, diğer inanışların mitolojisinde de belirgin olduğu üzere, bu şirret ruh, yaşayan bir bedeni ele geçirir. Hristiyanlıkta şeytanın yaşayan bir bedeni ele geçirmesi ve bedenini ele geçirdiği kişiyi sapkınlaştırıp zarar vermesi, İslam’da benzer bir olgunun cinlerin kişiye musallat olmasında görülmesi gibi, Yahudilikte de yaşayan kişinin bedeni, dybbuk adı verilen melun ruh tarafından gasp edilir.

Dybbuk, yaşamında işlediği ve kefaretini ödemediği günahlar yüzünden ruhu huzur bulmayan kimselerle bir tutulmuştur. Her ne kadar Yahudilerin kutsal kitabı Eski Ahit’te dybbuk ile alakalı kesin hükümler bulunmasa da, dybbuk inancı özellikle 16. Ve 17. yüzyılda Museviler arasında yaygınlık kazanmıştır. Almanya ve Polonya Yahudileri’nin etkisiyle bu zaman diliminde literatüre geçen dybbuk, günahkâr ve huzursuz ruhun diri fakat hasta bir bedeni hapsetmesi olarak anlaşılabilir. Dybbuk inancı, aynı zamanda Orta Çağ Hristiyanlığında da rastlandığı üzere, ruhun gezgin olmasını ifade eden gilgul kavramıyla örtüşmektedir. Gilgul nosyonu, ölümden sonra bir ruhun direkt öteki yaşama gitmeyip, bu alemde gezinmesini ifade etmektedir.

Günahkâr kişinin yaşamındaki suçları ne kadar büyükse, ruhunun istirahat etmeyeceği düşünülmektedir. Dybbuk’un bedenini ele geçirdiği kişinin ise, yine bu kötü ruha kapı açan ve davet eden bir günah işlediği düşünülmektedir. Ve şaşırtıcı olan, tıpkı Orta Çağ Hristiyanlığında milyonlarca kadının histeri ve diğer psikopatolojik semptomlar nedeniyle cadı ilan edilmesine benzer şekilde, Yahudi inancında da dybbuk genellikle erkek, öte yandan musallat olduğu beden ise kadındır.

Nitekim Yahudi araştırmacısı, aktivist ve yazar olan S. Ansky’in 1920’de sahnelenen tiyatro oyunu Dybbuk, daha sonraları farklı isimler tarafından beyazperdeye uyarlanırken efsaneye global bir ün kazandırmıştır. Plot’a baktığımızda, dybbuk’un erkek, mağdur olan ve bedeni ele geçirilenin ise kadın olduğu görülür. Elbette popüler kültürün en önemli bileşeni olan romans oyunda etkili olduğu için yaşamlarında kavuşamayan iki aşığın hikayesi anlatılır. Ancak 16. ve 17. yüzyıldan beri görüldüğü üzere, kötü ruhun eril, mağdur olanın ise dişil olduğu açıktır. Paralel bir şekilde, oyunda da görüldüğü üzere, dybbuk’un evlendikleri gece kadınların vajinasından doğru bedenini ele geçirdiklerine inanılmaktadır.

Benzer bir inanışın kültürümüzde de olduğu halk arasında bilinmektedir. Nikah kıyıldığı günün gecesi cinsel birleşme yaşanması gerekmektedir. Fakat bu cinsel eyleme henüz hazır olmayan kadınların, cinler tarafından ele geçirildiğine inanılmaktadır. Tabii, bu durumun vajinismus olduğu ve yol açtığı ruhsal semptomların gayet normal olduğu özellikle eski dönemlerde bilinmemektedir.

Dolayısıyla dybbuk tarafından ele geçirildiğine inanan kadınlar, diğer dinlerde olan şeytan ve cin çıkarma ayinlerine benzer şekilde, rabbi adı verilen ve mucizeler gerçekleştirdiğine ve kötü ruhları kovduğuna inanılan din adamlarına götürülüyordu. Genellikle sinagogda 10 saf adamın eşliğinde düzenlenen dybbuk kovma ritüelinde, rabbi kötü ruhun yaşamda iken işlediği suçları yüzüne vurur, onlarla yüzleştirir ve kovar veya aldatarak yaşayan bedeni terk etmesini sağladığına inanılmaktadır.

Sonuç olarak, modern psikolojinin etki alanının genişlemesiyle birlikte dybbuk semptomları daha bilimsel bir şekilde açıklanmıştır. Fakat dybbuk inancı, halen koyu bir şekilde Musevi inancını benimseyen kimseler arasında yaşamaktadır.

·     How to deal with a dybbuk, Dr. Harry Freedman

·     Dybbuk, Jewish Virtual Library