℃
Altın
%
Dolar
%
Euro
%
Bitcoin
%
Eth
%
Önümüzdeki 5 gün boyunca
SPACE
Kuyrukluyıldızlar ve C2022 E3 (ZTF)
27 Oca 2023
Kuyrukluyıldız; kozmik ve kirli kartopu olarak tarif edilen ve Güneş Sistemi’nin ilk oluşum zamanlarından gelen kayalık gökcisimleri. Şüphesiz en ünlü olanı Halley Kuyrukluyıldızı ve Hale-Bopp Kuyrukluyıldızı. Hepsi bu kadar değil. Yazımızın yayınlandığı tarih, Ocak 2023 itibariyle gökyüzünde bir kuyrukluyıldız var. Gelin bu kozmik yolcuların yörüngesine katılalım.
2.5 Bardak
Kuyrukluyıldızların birer yıldız olmadığını biliyorsunuzdur. Onları oldukça büyük kaya parçaları olarak tarif edebiliriz. Ama herhangi bir kayadan çok daha büyükler. Ortalama bir kasaba boyutunda olabiliyorlar. Yani üzerinde salına salına yürüyebilirsiniz fakat zıplamamaya çalışın çünkü çekim kuvvetinden kurtulup uzay boşluğuna fırlayabilirsiniz.
Neptün, 1781 yılında Herschel tarafından keşfedildikten sonra astronomlar bu duruma merakla yaklaştılar. Kim bilir teleskop ile daha önce göremediğimiz neler saklanıyordu. Yanıtlar çok geçmeden gelmeye başlamıştı. 1 Ocak 1801 tarihinde Giuseppe Piazzi, Ceres’i keşfetti. Yalnızca 918 km çapında bir asteroit olarak işaretlendi ve 2006 yılında cüce gezegen statüsüne katıldı. İlerleyen yıllarda benzer çaplarda Pallas, Juno, Vesta gibi asteroitler de bulundu. Fakat bunlar cüce gezegen tanımına uymadıkları için asteroit olarak kaldılar.
Neptün’ün ötesinde varlığı fark edilen Kuiper Kuşağı ve çok daha ötesinde, Güneş Sistemini küresel olarak saran Oort Bulutu yer alır. Bu kaya okyanuslarının içinde yer alan devasa kaya parçaları bir şekilde yörüngelerinden sapar ama yine de Güneş’in yörüngesinden kurtulamaz. Neredeyse dairesel olan yörüngeleri çok daha basıklaşır ve elips şekline gelir. Normal şartlarda görülmesi çok zor olan bu cisimler eğer yörüngeleri izin verirse Dünyamıza yaklaşırlar.
12 Aralık 2012’de Toutatis adlı asteroit Yer’e 7,5 milyon km yakından geçerek olası büyük bir tehlike yaratmıştır.
Neptün ötesi veya Oort Bulutu son derece soğuk yerlerdir. Yapılarında bulunan birtakım gazlar bu soğuk ortamda katılaşır ve buz halinde donar. Bozulan yörüngelerinde Güneş’e yaklaştıklarında ise buzlar erimeye başlar. Eriyen buzlar onlara karakteristik özelliklerini kazandırır ve bir kuyruk gibi görünmesine neden olur. Üstelik kuyrukları bir tane de olmaz. Çoğunlukla iki hatta daha fazla bile olabilir. Nedeni ise Güneş ışığının kuvveti.
Kuyruk oluşumunu şöyle ifade edebiliriz. Toprak bir yoldan arabayla giderken aracın arkasında toz kalkar ve kuyruk oluşur. Bu kuyruğa ek olarak da yandan rüzgâr estiğini düşünün. Hem arkada bir kuyruk hem de yana doğru daha zayıf ikinci bir kuyruk. İşte Güneş rüzgârları olarak bilinen ışınım, kuyrukluyıldızların ikinci ve ince kuyruğunu oluşturuyor.
Kuyrukluyıldızlar neden önemli?
Güneş Sistemi ve içindeki her şey ilkel zamanlarda bu bölgede bulunan madde, toz ve gaz bir araya gelerek oluştu. Bu bir araya gelme süreci boyunca maddeler sayısız değişime uğradılar. Atomlar şekil değiştirdi, elektron kaybetti ve form kazandı. Değişimler, ilk başta gerçekleşen olayların anlaşılabilmesini engelledi. Kuyrukluyıldızlar bu noktada devreye girdi. Güneş Sistemi’nin ilk oluşum zamanlarından kalan yapıları onları eşsiz birer malzeme haline getirdi.
4 Temmuz 2005 tarihinde Tempel-1 adlı kuyrukluyıldız, Deep Impact uzay aracı tarafından bırakılan çarpışma sondası ile bombalandı. Parçalanan tozun analizleri yapıldı ve içeriği hakkında bilgiler edinildi. Dünyamıza suyun nereden geldiği, ilk oluşum zamanlarında hangi maddelerin değişime uğradığı, radyasyon seviyeleri gibi önemli bilgiler bu sayede gün yüzüne çıktı.
Rosetta uzay aracının taşıdığı Philae, 12 Kasım 2014 tarihinde 67P/Churyumov–Gerasimenko kuyrukluyıldızına inerek bunu ilk kez gerçekleştiren bir için aracıdır. Görev yürütülürken gerçekleşen aksaklıklara rağmen yüzeye inmeyi başardı, 57 saatlik meraklı bekleyişin ardından verileri yolladı. Pili tükendikten sonra uykuya geçirildi ve kuyrukluyıldızın Güneş’e yaklaşması beklendi. Böylece şarj olabilecekti. 7 ay sonra beklenen oldu ve 14 Haziran 2015 tarihinde ESA tarafından yapılan açıklamada iletişim kurduğu açıklandı.
Bu görevlerin yanı sıra Deep Space, Stardust gibi kuyrukluyıldızları hedef alan NASA görevleri de gerçekleştirildi.
Adını en iyi bildiğimiz kuyrukluyıldız Halley, adını aldığı gökbilimci Edmund Halley tarafından 1705 yılında keşfedildi. Aslında keşfedildi denilmesinden daha ziyade tam olarak tanımlandı diyebiliriz. Çünkü bu kuyrukluyıldız 1531, 1607 ve 1682 yıllarında görünmüştü ve Halley hepsinin aynı kuyrukluyıldız olduğunu söyledi. Üstelik 1758 yılında tekrar gözleneceğini de belirtti. Ne yazık ki 1742 yılında öldü ve gözleyemedi ama Halley, belirttiği tarihte geldi. En yakın tarihli geçişini 1986 yılında yapan Halley Kuyrukluyıldızı bir sonraki geçişini 2061 yılında gerçekleştirecek.
Kimilerine göre Halley’den bile daha görkemli görülen Hale-Bopp, bu yüzyıl içinde görülen en parlak kuyrukluyıldız olma özelliğine sahip. Hale-Bopp 1995’ten 1997 tarihine kadar güçlü teleskoplarla ve çıplak gözle gözlenebildi. Öyle ki 18 ay gibi rekor bir süreyle parlaklığını koruyarak çıplak gözle görülebiliyordu. Hale-Bopp’un tekrar gözlenebileceği tarih ise 4385 yılı.
“Near-Earth Objects” NASA’nın, Dünya’ya yakın geçiş yapan ve potansiyel tehlike taşıyan asteroit, kuyrukluyıldız gibi gökcisimlerini algılama projesi.
Eğer bu tarih size çok uzak geldiyse, şimdilerde gökyüzünde görülmeye başlanan C/2022 E3 (ZTF) kuyrukluyıldızından bahsedelim. Ocak 2023 itibariyle teleskoplarla görülmeye başladı ve Dünya’ya en yakın geçişini 1 Şubat 2023 tarihinde yapacak. Onu en son görenler ise Neandertallerdi. Yani yörüngesi 50 bin yıldan uzun. Bu demek oluyor ki Haley gibi 76 yılda bir yörüngesini tamamlayanlar da var Oort Bulutu’ndan gelip 30 milyon yılda bir tur atan da.
Çıplak gözle görülecek ancak Hale-Bopp veya Halley gibi görkemli bir şekilde görülemeyecek. Yine de o tarihlerde gözünüz gökyüzünde, kuzey yönünde Küçük Ayı Takımyıldızı’nın etrafında olsun. Teleskopla bakıldığında daha heyecan verici olabilir çünkü harika yeşil bir kuyruğu var.
Bu yıl içinde gözlenebilecek bazı kuyrukluyıldızlar:
C/2017 K2 (PanSTARRS)
C/2022 E3 (ZTF) ⭐
96P/Machholz
C/2020 V2 (ZTF)
C/2021 T4 (Lemmon)
103P/Hartley
2P/Encke
62P/Tsuchinshan
144P/Kushida
C/2021 S3 (PanSTARRS)
Gökyüzü her zaman sürprizlerle dolu. Kuyrukluyıldızlar tarih boyunca pek çok inanışa neden olmuşlardır. Umarız ki bu sefer bizlere güzelliklerini saçsın. Gökyüzünüz açık olsun.
Kaynaklar:
Prof. Dr. Zeki Aslan v.d., Ed: Prof. Dr. Serdar Evren, “Astrobilgi” Bölüm 04: Güneş Sistemi, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayın No:266, 2020.
Prof. Dr. Serdar Evren, Astronomiye Giriş 1 ders Notu, Ege Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri, 2022.
Prof. Dr. Selim Osman Selam, Ankara Üniversitesi Astronomi ve Uzay Bilimleri “AST207 Güneş Sistemi” Ders Notu Bölüm:12 Pluto, Ankara, 2008.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK İÇERİKLER
©2022 Beyhan&Beyhan Business Solutions Tüm Hakları Saklıdır
Yukarı Kaydır
BUNU OKUMAK İSTER MİSİN?