Kullanılmış F1 Lastikleri Nasıl Değerlendiriliyor?

2022 sezonunda yaz arasına girmeden gerçekleşen son yarış Macaristan Grand Prix’si oldu. Ferrari’nin lastik stratejisinin gündem olduğu yarışı sıralama turları sonucunda onuncu sırada kalan Verstappen gerilerden gelip kazandı. Özellikle Leclerc için yapılan pit stoplar ve lastik tercihleri yarışın Ferrari’nin elinden kayıp gitmesine yol açtı. Yarışı izlerken aklıma gelen sorulardan biri de pit stopta araçlardan çıkarılan lastiklerin yarıştan sonra nasıl değerlendirildiği oldu. Yarışlar için her hafta sonu takımların kullanımına resmi lastik sağlayıcı Pirelli tarafından 20 takım lastik veriliyor. Bu takım başına 160, toplamda 3200 lastiğin kullanıma sunulması demek. Antrenman turları, sıralamalar ve yarış günü tamamlandığında bu lastiklerin bir kısmı kullanılmış oluyor. Yani her yarış haftası çok sayıda kullanılmış lastik atık durumuna düşüyor.

Geri dönüşüm bu lastikler için kaçınılmaz zira F1 lastiklerinin formu kullanılmak üzere jantlara takıldığı an bozuluyor. Tekrar çıkarmak gerektiğinde lastikler zarar gördüğü için kullanılmaz hale geliyorlar. Yani takımlara her hafta teslim edilen lastik takımları daha üretildiklerinde kısa sürede atığa dönüşeceği öngörülerek üretiliyor. Aynı durum yarış lastiklerinin kısa vadede yol tutuşunu artırmak için kullanılan malzemeler nedeniyle bu lastiklerin ömrünün kısa olması konusunda da dikkat çekiyor. Ortalama bir araç lastiği dikkatli kullanıldığında elli bin kilometreye kadar hatta belki daha fazla iş görebiliyor. Ancak F1 yarışlarında kullanılan lastiklerin ömrü altmış ila yüz kilometre arasında.

Pirelli 2002 yılından itibaren bu lastiklerin geri dönüşümü için bir proje başlatmış. Yarış sonunda atık hale gelen lastikler yarışın yapıldığı yerden toplanıp depolanarak İngiltere Oxfordshire’da yer alan demiryolu kasabası Didcot’a transfer ediliyor. Burada bir çimento fabrikasında yakılmadan önce tüm atık lastikler minik parçalar haline getiriliyor. Daha sonra bu minik parçalar yakılarak çimento, kâğıt, selüloz ve enerji üretimi gibi çeşitli alanlarda yakıt olarak kullanılıyor.

Elbette lastiklerin yakılmasının çevreye verebileceği zarar üzerine de bir gündem var. Sadece F1 için değil tüm kullanılmış lastiklerde benzer bir süreç işletildiği için bu konu da önemli bir tartışma konusu. Fakat bu alanda da çeşitli düzenlemeler yapılmış ve yapılmaya da devam ediyor. Lastiklerin üretiminde kullanılan kimyasallarla ilgili çeşitli kısıtlamalar mevcut. 1 Ocak 2010 itibariyle PAH adı verilen aromatik yağların lastik üretiminde kullanımı Avrupa genelinde yasaklanmış örneğin. Bu daha sonra imha edildiklerinde doğaya salınan gazları minimize etmek için atılan adımlardan biri. ABD’de yer alan Çevre Koruma Ajansı bu imha yönteminin uygun emisyon kontrolleri altında yapıldığında zor bir atık için faydalı bir yöntem olduğunu düşünüyor. İşin doğayla ilgili yönü sorulduğunda Pirelli’nin motor sporlarından sorumlu ismi Mario Isola bu konuda daha çevreci çözümler üretmek için çalışmalarının sürdüğünü belirtiyor. Yani lastik geri dönüşümünün doğa dostu diyemeyeceğimiz ama en azından belli kısıtlamalar ve uygulamalarla üzerine düşülen ve düşünülen bir konu olduğunu kabul edebiliriz.