Kediler Evcil Midir?

 

Yakın geçmişteki arkeolojik keşiflerde ve genom sıralaması çalışmalarında elde edilen içgörülerden hareketle, kedilerin yarı-evcil olduğunu ifade eden bilim insanlarının görüşlerine dair bir yazı kaleme alan Ferris Jabr, bu soruyu bilimsel açıdan ayrıntılı biçimde yanıtlıyor. ”Kediler hizmet sunmazlar kendilerini sunarlar” diye yazmıştı  William Burroughs bir makalesinde, fakat bunu müdanasız bir tereddütle yaparlar. Sakin ve telaşesiz, abartıdan uzak ama yeterince de sıcak. Bir kediyle çok yakından ilişki kurduğunuzda onu coşkuyla selamladığınızda alacağınız karşılık sadece birkaç seri kanlı göz kırpıştırmasından fazlası olmayacaktır çoğu zaman. Ya da gelip bacağınızın birine hafif bir sürtünmeyle karşılık verecek ama orada bitirecektir bu selamlaşmayı, dahası yok. Sonra siz bir işe koyulmuş ona odaklanmışken bir anda ansızın gelip çalışırken ilgilendiğiniz her şeye el koyabilir.

Kucağınıza gelip klavyenize ve en temelde dikkatinize el koyar kediler, ilgini bana ver der. Ama karşılığında aynı ilgiyi onlardan pek göremezsiniz. Kediler sabahları mama kasesine miyavlamaya başlar, ikindileri de günlük yürüyüşlerini yaparlar. Köpekler yaltaklık edecek kadar bize bağımlıdırlar ama kediler ev hayatındaki rollerinin yanı sıra insanlarla ilişkilerinin değerini de durmaksızın gözden geçiriyormuş gibi görünürler. Eğer bir kediyle yaşıyorsanız siz de bunu hissetmişsinizdir. Bazen ortadan kaybolur, yanınıza geldiğinde yüzünüze bakmaz, arkasını döner, iletişim kurmaz, sonra birden normale döner, muhakemesini yaparak tekrar geri gelmiş gibi. Tüm bu değişken tavırları onların evcil olup olmadığı konusunda bizleri tereddüde düşürse de “yarı-evcil” olmalarıyla açıklanacak bir durum. Bazı görüşlere göre kedi ile bağkuran ilk insanlar antik Mısırlılarındı.

4000 yıl önce kediler ve mısırlılar arasında başlayan iletişim 2004 yılında Kıbrıs’ta çalışan bir grup Fransız araştırmacının yan yana gömülmüş bir kedinin ve insanın 9500 yıllık kalıntılarını gün yüzüne çıkarmasıyla daha da eskilere gitti. 2014 yılında Çin’deki 5 bin 300 yıllık bir yerleşkede bulunan kemiklerin ve dişlerin analizi kedilerin, kemirgenler tahıllar ve yemek artıklarıyla beslendiklerini ortaya çıkardı. Tarımın icadının ardından yakın doğu ve Asya’daki yaban kedileri, farelerin ve sıçanların cirit attığı tarlaların ve zahirelerin etrafında toplanmaya başlamışlardı. İnsanlar bu gönüllü avcılara göz yumarak yaban kedileriyle ilişkilerini geliştirmiş ve kediler insanların yanında gitgide rahat eder bir hale gelmişlerdi. Kedilerle ilişkimiz ister 5000 ister 11 yıl önce başlamış olsun kedilerin neredeyse 40 bin yıldır yoldaşımız olan köpekler kadar uzun süredir yanımızda olmadıklarını gösteriyor.

Önceleri kediler de medeniyetten faydalanmak üzere evrimleşen fırsatçı türlerden biriydi ve kedi esasen avcı kemirgenlerin daha büyük bir versiyonuydu. Tarihin bir noktasında insanlar etrafındaki kedilere müsamaha göstermenin de ötesinde onları başlarının üstünde tutmaya onlara yuvalarını açmaya başladılar. Onlara yiyecek ve uyuyacak sıcak yuvalar sağladılar. Birçok nedeni olabilir elbette ama esas nedeni kuşkusuz ki onların evcilleşmeye yatkınlığında ve onlara özel auralarının bizleri harekete geçirmesinde arayabiliriz. Kedilerin koltuk üzerinde kıvrılır halleri kime sıcak gelmez ki? Eğer bir kediyle evinizi paylaşmaya hazırlanıyorsanız çok şanslı olduğunuzu ve kendiniz için çok çok iyi bir karar verdiğinizi söyleyebilirim. Kediler insanların biçok davranışını sorgulatacak bilgelikte davranabiliyorlar. Tamamen evcilleşmemeleri de belki de bu bilgeliklerindendir, kim bilir…