Kadınların Oy Hakkı Mücadelesi

Yeni Zelanda'danın ardından, seçimlerde kadınların oy kullanabilme hakkını veren ilk ülke arasında Avustralya (1902) olmuştur. Daha sonra 1906 yılında Finlandiya kadınlara oy kullanma hakkı veren ilk Avrupa ülkesi olarak tarihe geçmiştir. Üstelik Finlandiya kadınlara sadece oy kullanma hakkı vermemiş, seçimlerde hem seçme hem de seçilebilme hakkını tanımıştır. Kadınlara tanınan bu hakla birlikte 1907 yılında Finlandiya, dünyada ilk defa kadın milletvekillerini meclise, hem de tam 19 kadın milletvekili ile sokan ilk Avrupa ülkesi olma unvanını da taşımaktadır.

Seçimlerde kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanıyan diğer ülkeler sırasıyla; Danimarka ve İzlanda (1915), Rusya (1917), Almanya, Azerbaycan ve Birleşik Krallık (1918), ABD (1920), Macaristan, Kırgızistan, Letonya, Estonya, Avusturya, Almanya, Polonya, İrlanda ve Gürcistan (1928), Brezilya (1932), Türkiye ve Küba (1934), Fransa (1944), Japonya (1945), İtalya (1946), Hindistan (1947), Yunanistan (1952), Çin ve Meksika (1953), Honduras (1955), Mısır (1956), Kanada (1960), Bahamalar (1962), İsviçre (1971), Irak (1980) ve Umman’dır. (1994)

Seçimlerde kadınlara seçme ve seçilme hakkının tanınması Atatürk Devrimleri’nden birisidir. Öyle ki pek çok Avrupa ülkesinden önce bize bu hak verildi. Üstelik Atatürk sayesinde büyük mücadeleler vermek zorunda da kalmadık. O dönemler Türk kadınına ilk defa 1926 yılında yürürlüğe giren Medeni Kanun ile sosyal haklar tanınmıştı. 1930 yılında ise kadınlara ilk defa belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı verildi. Böylece Türkiye’nin ilk kadın belediye başkanı Sadiye Hanım oldu. Tam 3 yıl sonra 1933 yılında da köylerde muhtar ve ihtiyar heyeti seçimlerinde seçilme hakkı tanındı.

Artık kadınların ayak sesleri yavaş yavaş meclise yaklaşıyordu. Bu konuda pek fazla dile getirilmeyen bir bilgi vermek isterim. Dönemin gazetecisi ve kadın hakları savunucusu Nezihe Muhiddin önderliğinde Türk Kadınlar Birliği kurulmuş ve ilk başkanı da Nezihe Hanım olmuştur. Nezihe Hanımın önderliğindeki birlik kadınların hakları için mücadele etmiştir. Özellikle 1927 yılında seçimlere katılmak istemiş fakat istekleri o dönem kabul edilmemiştir. Fakat mücadelelerin sonucunda ilk adım 1930 yılında Belediye Seçimleri ile atılmıştır. Daha sonraki dönemlerde birliğin hareketlerini Mustafa Kemal Atatürk ilgiyle takip etmiş ve bu konuda Afet İnan’ı görevlendirmiştir. Ve bir toplantı sonunda kadınların hep birlikte Meclise yürümelerini istemiştir. Sanki hiç bilmiyormuş gibi “Neler oluyor kapıda?” diye sormuş ve aldığı “Kadınlar efendim!” ile “Ben size söyledim. Bakın meclisin kapısına dayandılar. Bakın bakalım hanımlarımız ne istiyorlar, bana da bilgi getirin!” demiş ve isteklerini – hiç bilmiyormuş gibi – öğrendikten sonra “Kadınlarımız mecliste görev isteğinde haklıdır. Derhal kanun tasarısı için çalışmalara başlayınız!” direktifini verir. Tüm bunların sonucunda 5 Kasım 1934 yılında Türk kadını hem seçme hem de parlamentoya katılma hakkını alır.

1935 yılında yapılan seçimlerde 17 kadın milletvekili Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne girmeyi başarır. Ara seçimlerde ise bu sayı 18 olur. İşte ülkemizin ilk kadın milletvekilleri;

Sadece bu sebeple bile olsa, biz kadınlara her daim destek olan ve sözleri arasında “Ey, kahraman Türk kadını! Sen yerde sürünmeye değil, omuzlar üzerinde göklerde yükselmeye layıksın.” cümlesini sarf etmiş, seçme ve seçilme hakkımız için bizi destekleyen Mustafa Kemal Atatürk’e ne çok şey borçlu olduğumuzu hatırlatmak isterim. Elbette anlamak isteyene...