"Making Rainbows", John Holcroft -johnholcroft.com
SCOPE

İyimserlik Ön Yargısı: "Bana Bir Şey Olmaz!"

28 Tem 2023

İyimserlik ön yargısı kavramının işaret ettiğine göre hayatta talihsizliklerle karşılaşma olasılığımızı gerçekte olduğundan çok daha düşük görürüz. Birçok kişiye hastalık, kaza veya boşanma gibi olayların başına gelme ihtimali sorulduğunda bu ihtimalleri hafife aldıkları görülür. Benzer şekilde bazı şeylerin somut verilerin gösterdiğinden çok daha olumlu olacağını düşünürüz. Pek çoğumuz ortalamadan daha çok yaşayacağı veya daha çok başarılı olacağına inanır mesela. Çocuklarının ortalamadan daha zeki olacağını varsayanların sayısı da hiç az değildir.

Angie Maria Hewitt, angie-hewitt.com
Optimizm ön yargısı diye de adlandırabileceğimiz iyimserlik ön yargısı, ilk kez 1980’de psikolog Neil Weinstein tarafından ortaya atılmış. Weinstein, o dönemde “gerçekçi olmayan iyimserlik” (unrealistic optimism) şeklinde isimlendirdiği bu kavramı araştırmak için 200 üniversite öğrencisiyle görüşmüş ve öğrencilerin belli olayları tecrübe etme olasılıklarının sınıf arkadaşlarına göre ne durumda olacağını tahmin etmesini istemiş. Araştırmanın sonucunda istediğimiz şeyleri elde etme olasılığımızı yüksek, olumsuz olayları yaşama olasılığımızı ise düşük gördüğümüz anlaşılmış.
Yani iyimserlik ön yargısı, kişinin olumlu olayları tecrübe etme olasılığını çok daha yüksek, olumsuz olayların başına gelme olasılığını da çok daha düşük görmesi durumuna deniyor. Kısaca kötümserlik ön yargısının tam tersi bir bilişsel ön yargı.

"Optimism", Cristina Bernazzani - saatchiart.com
İyimserlik ön yargısı nedeniyle romantik ilişkimizin gerçekte sürebileceğinden çok daha uzun süre devam edeceği, projelerimizin bitmesi için gereken süreden çok daha kısa sürede biteceği veya diğer insanlardan çok daha fazla para kazanacağımız gibi düşüncelere kapılabiliriz. Beklentilerimize, gelecekle ilgili düşüncelerimize olumlu bir hava hakimdir ancak bu fikirler realist olmaktan uzaktır, işlerin tersine gidebileceği durumlar hesaba katılmamıştır.
Bu yüzden iyimserlik ön yargısını sadece “dünyaya pembe gözlüklerle bakmak, hayatı olumlu tarafından görmek” şeklinde düşünmek yanıltıcı olabilir. İyimserlik ön yargısı, karar verme süreçlerimizi olumsuz etkileyebilir. Zihnimizde “Bana bir şey olmaz.” ya da “Ben her türlü hallederim.” gibi düşünceler baskın geldiğinde karşımıza gerçekten çıkabilecek riskleri yok sayma ve göz göre göre bize zarar verecek şeyleri yapma yoluna gidebiliriz. Emniyet kemeri takmamaktan doktor kontrolüne gitmemeye, para biriktirmeyi anlamsız bulmaktan sigara bağımlılığının kendisine zarar vermeyeceğini düşünmeye kadar pek çok davranış ve fikrin arkasında iyimserlik ön yargısına rastlayabiliriz.

James Fenner, jmfenner91.tumblr.com
Tüm bilişsel ön yargılar gibi iyimserlik ön yargısı da beynimizin bilgileri işleme sürecini basitleştirmeye çalışmasıyla yakından ilgilidir. Ancak beynimizin çalışma yöntemi dışında da iyimserlik ön yargısına kapılmamıza neden olan bazı faktörler vardır. Örneğin, hayatın kontrolünü elinde tuttuğumuzu düşündüğümüz dönemlerde bu ön yargıyla karşılaşmamız çok daha olası diyebiliriz. Böyle dönemlerde işleri istediğimiz gibi yönlendirebileceğimizi, bunun için gerekli becerilere sahip olduğumuzu düşünürüz. Bu da bizi olası olumsuz olayları ve sonuçlarını görmezden gelmeye, yani iyimserlik ön yargısına sevk edebilir.
Zaten iyimserlik ön yargısı da kontrol duygusunu pekiştirir. Hepimiz yaşamımıza belli bir oranda yön verebilme gücüne sahip olmak isteriz. Olumsuz olaylar ise planlarımızı ve beklentilerimizi değiştirdiği için kontrol duygumuzu zedeleyebilir. Bu tür olayların başımıza gelmeyeceğini düşünmek de her zaman her konuda kontrolü elimizde tutacağımız yanılgısını güçlendirebilir.

"A star's dying wish", lunarelles - inprnt.com
İyimserlik ön yargısına katkı yapan bir başka neden de geleceğe dair düşünce ve beklentilerimizi nasıl şekillendirdiğimizle ilgilidir. Bazı araştırmalara göre insan, gelecekle ilgili inançlarını edindiği negatif bilgilerden çok pozitif bilgileri dikkate alarak değiştirme eğilimindedir. Bu sayede iyimser yanımızı korumak kolaylaşır.
Elbette belli bir derece iyimserlik hepimizin ihtiyaç duyduğu bir şeydir. İyimserlik, zor zamanlarla bir şekilde baş edebilmek ve kendimizi toparlama gücünü yine kendimizde bulabilmek konusunda bize bir hayli yardımcı olabilir. Ancak ölçüyü tutturamayıp somut gerçekleri hesaba katmadığımızda kendimizi iyimserlik ön yargısının olumsuz etkilerini yaşarken bulabiliriz.

 
Kaynaklar:


©2022 Beyhan&Beyhan Business Solutions Tüm Hakları Saklıdır
Yukarı Kaydır
BUNU OKUMAK İSTER MİSİN?