Her Şeyi Sorgulayın (Bu Makale Hariç): Sokratik Sorgulama Nedir?

26 Tem 2023

Sohbetin sohbeti, sorunun soruyu açtığı yerlerden bahsediyorsak, muhtemelen Sokrates’in ruhu oralarda geziyordur! Sokrates’in sineğin suyunu çıkartan soru silsilelerini ve kendini bizzat bir ‘sinek’ olarak tanımlama nedeninin en güzel örneklerinden olan Sokratik sorgulama kavramının kökenlerini, kişisel gelişimdeki önemini inceliyoruz…

Simay Vardar

2 Bardak

Sokratik sorgulama metodu, antik Yunan filozofu Sokrates tarafından geliştirilen bir felsefi sorgulama yöntemi olarak geçiyor [1]. Doğrudan cevaplar sunmak yerine Sokratik sorgulama, düşündürücü sorular sormayı içererek, düşünen insanı eleştirel bir mantalite kurmaya sevk ediyor. Ve bu şekilde daha derin gerçekleri ortaya çıkarabiliyor. Bireylerin varsayımlarını ve inançlarını sorgulamaya teşvik eden bu yöntem, insanı daha iyi anlayışa ve öz farkındalığa yönlendiriyor diyebiliriz.

Peki Sokrates’i ve kurduğu sorgulama sistemini diğerlerinden ayıran nedir? Öncelikle Sokrates’in Batı felsefesinin en tanınmış figürlerinden biri olduğunu söyleyebiliriz. M.Ö. 5. yüzyılda Atina'da yaşamış olan Sokrates, döneminde, hatta günümüz okumalarına göre bile oldukça dikkat çeken bir karakter. Kendi deyimiyle toplumun egemen inançlarını sorgulayan ve güç sahiplerini rahatsız eden, adeta "sinek" gibi bir karakter. Sokratik sorgulama aracılığıyla insanları eleştirel düşünmeye yönlendirerek, bireysel özerkliği ve entelektüel gelişimi destekliyor.

Peki ya, Sokrates bu yöntemi ilk ne zaman ve hangi amaçla kullanıyor? Sokratik sorgulamanın en eski kayıtları, öğrencisi Plato tarafından yazılan diyaloglarda bulunuyor. Bu diyaloglarda Sokrates’in, etikten siyasete kadar çeşitli konularda farklı insanlarla tartışmalara girdiğini görebiliyoruz. Sokrates, insanlara doğrudan cevaplar vermek yerine, ustaca bir şekilde sorular sorarak, bilgilerinin sınırlarını fark etmelerine yardımcı olur ve daha derin bilgiler arayışlarına ilham veriyor [2].

Sokrates’i, sadece felsefi sorgulamanın ustalarından biri olarak görürsek, ona sadece tek bir açıdan bakmış oluyoruz. O neredeyse kendinden sonraki dönemleri de kapsayacak şekilde araştırma ustaları arasında önemli bir yere sahip. Ayrıca, onun keşfi olan Sokratik sorgulama yöntemi, diyalektik akıl yürütme için temel oluşturarak, tarih boyunca sayısız filozof ve düşünürü etkiliyor, sonraki nesillere örnek oluşturuyor [3].

pexels

Peki, neden Sokrates gibi her şeyi sorgulamak bize yarar sağlar diye soracak olursak; bu sorgulama yönteminin, kişisel gelişimimiz ve özgür düşüncemiz için kapıları ardına kadar açmaya benzediğini söyleyebiliriz. Çünkü inançlarımızı ve ön yargılarımızı sorguladığımızda, daha açık fikirli hale gelebiliyoruz. Bu yöntemin bizi mütevazı kıldığını ve tüm cevapları bilmediğimizi kabul edebilmemizin de yolunu açtığını görebiliriz. Bu da bizi, gelişim için her zaman bir alan olduğu yoluna çıkarıyor. Ayrıca, Sokratik sorgulama eleştirel düşünme becerilerimizi geliştiriyor ve bize iyi bilgilendirilmiş kararlar almak ve anlamlı tartışmalara katılmak için yardımcı da olabiliyor [4].

Bilgi ve fikirlerle bombardımana tutulduğumuz bir dünyada, sorgulama ruhunu benimsemek gerçekten özgürleştirici bir yol gibi görünmüyor mu? Bu, değerlerimizi, tutumlarımızı ve varsayımlarımızı gözden geçirmemizi sağlayarak inançlarımızı daha sağlam temellere dayandırmamıza imkan tanıyor.

Sonuç olarak, Sokratik sorgulama, kendini keşfetme ve entelektüel gelişim için güçlü bir araç olarak bilişsel alet çantamıza katılabiliyor. Bu yöntemin bize öğrettiği adımlar ile doğru soruları sormak, içimizde ve çevremizde derin gerçekleri ortaya çıkarmamıza yardımcı oluyor. Sokrates, gerçeği arayışındaki kararlılığıyla, gelmiş geçmiş tüm filozofların arasında ilham verici bir figür olarak kalıyor. Onun örneğinden ilham alarak sorgulama sanatıyla içsel keşiflerimize ışık tutabiliyor ve aydınlanma yolculuğuna çıkabiliyoruz. Ve yüzyıllar sonra hala diyebiliyoruz ki teşekkürler Sokrates! 

Referanslar

[1] Plato. "Dialogues of Plato." Translated by Benjamin Jowett, Oxford University Press, 1892.
[2] Nails, Debra. "The People of Plato: A Prosopography of Plato and Other Socratics." Hackett Publishing, 2002.
[3] Penner, Terry, ed. "The Cambridge Companion to Socrates." Cambridge University Press, 2011.
[4] Nehamas, Alexander. "The Art of Living: Socratic Reflections from Plato to Foucault." University of California Press, 2000.