KÜLTÜR/SANAT
Gerçekliğin Tuvale Yansıması: Hieronymus Bosch ve Aptallar Gemisi
03 Ağu 2023
Orta Çağ zihniyetine baktığımızda her anlamda bağnazlığı görmemiz mümkündür. Bu nedenledir ki Orta Çağ aynı zamanda karanlık çağ olarak nitelendirilir. Bu döneme yansıyan iki tür düşünce yapısından bahsedebiliriz; delilik ya da aptallık ve akıllılık. Bu iki düşüncenin eksenini ele aldığımızda akıl ile bağlam oluşturulan inançtır. İnançsızlar ya da kafirler olarak nitelendirilen insanlara da ya deli ya da aptal söylemleri uygun görülür. Peki, bu dönemde karanlığa ışık tutmaya çalışanlar olmamış mıdır? Elbette vardır fakat bu kişiler genellikle kilise öğretilerine meydan okudukları veya farklı düşüncelere sahip oldukları için "aykırı" olarak kabul edilirler.
2 Bardak
Orta Çağ dönemi, genellikle Avrupa tarihinde M.S. 5. yüzyıldan 15. yüzyılın sonlarına kadar olan dönemi kapsar. Bu dönemde, Avrupa kültürü, siyasi yapı ve düşünce tarzı büyük ölçüde Hristiyanlık etrafında şekillenmiştir. Orta Çağ düşünürleri, genellikle teoloji, felsefe ve bilim alanlarında çalışmalar yapmışlar ve tüm araştırmalarını kutsal metinlerin referansıyla şekillendirmişlerdir. Döneme damgasını vuran birçok isim vardır elbette fakat biz aykırı bir isimden ve onun eserinden bahsedeceğiz; Hieronymus Boch ve Aptallar Gemisi (The Ship of Fool) adlı eserinden.
Sanatçı Hieronymus Bosch'un hayat hikâyesi hakkında çok fazla bilgiye erişemeyiz. Fakat hakkında birçok spekülasyon ve efsane bulunur. Bosch, gerçek adıyla Jheronimus van Aken, yaklaşık 1450 yılında Hollanda'da (şu anki Belçika sınırında) 's-Hertogenbosch şehrinde doğmuştur. Kendisi, ünlü Orta Çağ ressamı ve figüratif sanatçısı olarak bilinir. Bosch, Netherlandish veya Kuzey Rönesansı olarak adlandırılan dönemde faaliyet göstermiştir. Hayatı hakkında net bir bilgi olmamasına rağmen, ailesinin bir sanatçı ve ressamlardan oluştuğu düşünülür. Kendisi de aile işini sürdürmüş ve ressam olarak eğitim almıştır.
Hieronymus Bosch'un eserlerinin büyük bir kısmı, fantastik, alışılmadık tasvirlerle dolu, canavarlar, rüya benzeri sahneler ve ahlaki veya dini konulardan oluşur. Çalışmaları genellikle Hristiyanlıkla ilişkilendirilmiş ve ahlaki mesajlar içermiştir. Bosch'un karmaşık ve sıra dışı tarzı, onu çağdaşı ressamlardan ayırmış ve günümüzdeki sanat tarihçileri ve eleştirmenler tarafından büyük bir ilgiyle incelenmesine neden olmuştur. Bosch'un kişisel yaşamı ve diğer biyografik detaylar hakkında çok az bilgi bulunması, onun gizemini ve sanatının çekiciliğini artırmıştır. Ölüm tarihi kesin olarak bilinmese de çoğu kaynak onun 9 Ağustos 1516'da öldüğünü öne sürer. Mirası ve sanatı, ölümünden sonra da devam etmiş ve etkisi bugün hâlâ sürmektedir. Hieronymus Bosch, resimlerindeki hayal gücü ve sanatsal yetenekleriyle Orta Çağ sanatının en önemli ve ilginç figürlerinden biri olarak kabul edilir.
"Aptallar Gemisi" ya da bazı kaynaklara göre “Deliler Gemisi” tablosu, tarih boyunca birçok sanat eserinde tasvir edilmiş bir temaya atıfta bulunur, ancak bu temanın en ünlü temsili, daha önce bahsettiğimiz Hollandalı sanatçı Hieronymus Bosch'un tablosudur. Hieronymus Bosch'un "The Ship of Fools" tablosu triptik bir tablodur, yani katlanıp açılabilen üç panelden oluşur. Orta panel ana sahneyi tasvir eder ve yan paneller genellikle ilgili sahneleri veya tamamlayıcı unsurları tasvir eder. Fakat bu tuvalin Sebastian Brant adlı Alman yazarın 1494 kaleme aldığı “The Ship of Fools” (Aptallar Gemisi) adlı şiirinden önce mi yoksa sonra mı yapıldığı bilinmez. Kimine göre Brant Bosch’a ilham olur bir başka kesime göre de tam tersi bir durum söz konusudur. Şu bir gerçektir ki, görsel sanatlarla edebi sanatlar her daim birbirini beslemiştir.
Bosch'un "The Ship of Fools" (Aptallar Gemisi) tablosunda, orta panelde denizde büyük bir gemi ve içinde farklı kesimlerden insanlarla dolu bir grup yer alır. Gemi dünyayı ya da toplumu, yolcular ise insanlığın ahmaklığını ve budalalığını simgelemektedir. Her türlü ahlaksızlığı, günahı ve saçma davranışları sergileyerek, yanlış yönlendirilmiş eylemlerinin sonuçlarını gösterirler. "Aptallar Gemisi" kavramı, Orta Çağ'a kadar uzanan, bir grup aptal veya deli bireyin, genellikle bir aptal veya deli tarafından yönlendirilen bir gemiyle yelken açtığı bir edebi gelenekten gelir.
Bu yolculuk, insan davranışının saçmalıkları ve mantıksızlıkları için bir metafordur. Bosch'un resimleri, zamanının ahlaki ve sosyal hastalıklarına dair hicivli bir yorumdur. Fantastik ve yaratıcı üslubunu, izleyicileri ahmaklık ve günaha düşkünlüğün sonuçları hakkında uyaran uyarıcı bir masalı tasvir etmek için kullanmıştır. Bosch'un pek çok eseri gibi "Aptallar Gemisi" de sembolizm açısından zengindir ve her karakterin, her unsurun özel bir anlamı vardır. "Aptallar Gemisi" şu anda Paris’te Louvre Müzesi'nde sergilenir. Ziyaretçiler burada Hieronymus Bosch'un sanatsal hayal gücünün esrarengiz ve düşündürücü dünyasını deneyimleyebilirler.
Nereye gidildiği belli olmayan bir yolculuk ve bir gemi o dönem kaosuna harika bir alegori oluşturur. İnsanlık içinde yaşadığı zamanın ve hâkim olan düşüncelerin seyrinde rotasız bir seyyaha benzer. Karanlık çağın karanlık zihinleri ise aynı Bosch’un gemisindeki “aptallara” benzer. Doymak bilmez, hırslı ama bir o kadar da aptal olan insan topluluğunun yönettiği bir gemi ve boyun eğmekten başka çare bulamayan yolcular. Her anlamda muazzam bir alegori örneği olan resim, çağların ötesinde bir sese sahiptir. Bilginin ışığı bizimle olsun.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK İÇERİKLER
©2022 Beyhan&Beyhan Business Solutions Tüm Hakları Saklıdır
Yukarı Kaydır
BUNU OKUMAK İSTER MİSİN?