Dünya Müziğinin Önemli Sesi: Yasmin Levy

15. yüzyılda İspanya’da Yahudilere yönelik baskıların artması kitlesel göç hareketlerini beraberinde getirdi. Buradan Kuzey Afrika’ya ve bugün bir kısmı Yunanistan’ın bir kısmı Türkiye’nin sınırları içerisinde olan Osmanlı topraklarına göç eden binlerce Yahudi’den söz ediliyor. Sefarad kültürünü buralarda devam ettiren bu isimlerden bazıları özellikle de müziği canlı tutmaya çalışıyordu. Itzhak Levy de bu isimlerden biriydi ve sadece müzisyen olarak değil müzikolog olarak da alana önemli katkılar sağlıyordu. Manisa’da doğan ve Ege kültürüne dair de çokça kazanım elde eden Levy’nin yine müzisyen olan eşi Kohava 1975 yılında Yasmin adında bir kız çocuğu dünyaya getirdi. Yahudi İspanyolcası olarak bilinen Ladino dilini ve Sefarad adı verilen İspanyol Yahudilerinin müzik kültürünü ailesinden aldığı bir miras olarak görüp, bu alanda üretmeye devam edecek olan Yasmin bu kültür içerisindeki İspanyol ve Türk etkilerinin de altını çizecek önemli bir müzisyen olacaktı.

Benim Yasmin Levy’yle tanışmam biraz dolaylı ve tesadüfi oldu. Filmografisini pek sevdiğim Tony Gatlif’in Vengo filminde dinlediğim ve orada Remedios Silva Pisa’nın sesiyle sevdiğim Naci En Alamo şarkısını ararken Yasmin Levy’nin de bu şarkıyı söylediğini görmüştüm. O performansla başlayan ve “İyiymiş aslında” cümleleriyle devam eden bir sürece dönüştü bu tanışıklık. 2004 yılında yayımladığı Romance&Yasmin ve 2005 yılında yayımladığı La Juderia albümleri de henüz çok yeniydi bu tanışıklık gerçekleştiğinde ve etnik müzikle ilgili de ufak ufak kendimi geliştirmeye çalıştığım bir dönem olduğundan Yasmin Levy’nin yapmaya çalıştığı şey çok ilgimi çekmişti. İspanyolca ama Türk ya da Arap ezgileri içeren veya Ladino dilinde flamenko ritimleri vuran şarkılar dinledikçe şaşırıyor, şaşırdıkça daha çok seviyordum.

La Juderia’da zirveye çıkan özgün vokaliyle tüm dinleyenlerini etkisi altına alan Me Voy, La Alegria ve Locura gibi müthiş performansları sindiremeden 2007 yılında Mano Suave albümünü yayımladı Yasmin Levy. Önemli kadın vokallerden biri olan Natacha Atlas’la düet yaptıkları eşsiz Mano Suave parçasından adını alan albümde yine ciğerimizi deşen çok kültürlü besteler ve geleneksel Sefarad şarkıları müthiş bir sentezle kendini gösteriyordu. Bu süreçte kendimi çok şanslı hissetmeme neden olan bir konser tecrübesi yaşadım. Uluslararası Caz Festivali etkinlikleri kapsamında Temmuz 2008’de İstanbul’a gelen ve Esma Sultan Yalısı’nın bahçesinde unutulmaz bir konser veren Levy’yi o gün canlı dinleme imkânı bulmuş ve müzikle kurduğu ilişkiyi canlı canlı görmüştüm. “Yasmin’in müzik kulağı yok ya” diye üst perdeden eleştiren müzik âlimi arkadaşlarımın ne kadar haksız olduğunu gösteren müthiş akşamda, albümlerinde kaydını dinlediğimiz geleneksel şarkıların hikâyelerini de anlatarak konserden ziyade bir sohbet ortamı oluşturmuştu bize Yasmin Levy.