ANA SAYFA
BİLİM
Doğanın Sanatı: “Sis”

Doğanın Sanatı: “Sis”

27 Tem 2023

Şiirlerde, tablolarda, sinemada ve tiyatroda ne zaman sisli bir dünyayla karşılaşsak etkileniriz. Deyim yerindeyse sis, doğanın düşten bir perdesidir adeta. Peki bu özel doğa olayı nasıl ortaya çıkıyor? Gelin, birlikte göz atalım…

Devrim Pınar Gürbüzoğlu

2 Bardak

Japonya Nagano kenti - Pinterest

Eğer bir şairseniz veya bir ressam, sisli bir manzaraya bakarken yaratıcılığınızın harekete geçtiğini hissedebilirsiniz. Ancak bir pilotsanız, bastıran yoğun sis nedeniyle uçuşu iptal etme olasılığınız yükselir. Hatta sisli bir günde, otobanda araba kullanırken daha yavaş sürdüğünüze dair bir yanılgıya kapılırsınız. Oysa çoktan hız sınırını geçmiş olabilirsiniz.

Teknik olarak su buharının dönüşmesiyle ortaya çıkan sis, romantik bir açıdan bakarsak yeryüzüne yakın bulutlara çok benzer. Zaten sisin bir diğer adı “Stratus” bulutudur ve teknik olarak da bir bulut oluşumudur. Hava içindeki su buharının yoğunlaşmasından veya aşırı soğukta donarak kristalleşmesinden meydana gelir. Yani bir bahar sabahında sisle karşılaşmışsanız baktığınız şey aslında minicik su damlacıklarıdır. Ama oldukça soğuk bir kış gününde gördüğünüz sisin içinde donmuş kristal parçacıkları olur.

Sisin elbette güzelliği kadar zorlukları da vardır. Yatay anlamda görüş mesafesini oldukça kısaltan sis nedeniyle ulaşım gibi önemli olaylar aksayıp durma noktasına gelebilir. Bununla beraber gördüğümüz her sisli hava aslında sis de olmayabilir. Buğu dediğimiz hava olayı ile de çok karıştırılır. Birçok insan sis ile buğu arasındaki farkı çıplak gözle algılamakta zorluk çekebilir. Ancak yatak görüş mesafesinde, 1.000 metreden uzakta bulunan nesneleri ayırt edebiliyorsanız bu doğa olayı buğu; eğer 1.000 metre ve daha az mesafedeki nesneleri zar zor görebiliyorsanız bunun adı da sistir.

Aynı zamanda sisli bir havada, oldukça nemli bir ortamda olduğunuzu hissedebilirsiniz. Bunun nedeni de sisi meydana getiren su damlacıklarının çok daha yoğun olmasıdır. Buğulu bir belirsizlik varsa havada nemi yeterinde hissedemezsiniz. Ancak ister bir buğu, isterse sisle karşılaşın her ikisinin oluşması için soğuk havaya ihtiyaç duyarız.

Yerde veya yere çok yakın bir seviyede meydana gelen, bizim sis olarak tanıdığımız stratus bulutlarına nereden baktığımız ise oldukça önemlidir. Örneğin dağ yamacındaki bir vadide ya da ovada duruyorsak, hafif yukarıda bulunan sisi daha çok bir bulut olarak görebiliriz. Eğer o dağın üzerinde, biraz yüksekte duruyorsak bu oluşum bizim için bir sistir. Yani nerede olduğumuza göre değişen ve doğanın bizlerle dans ettiği bir durum söz konusu…

Sis, aynı zamanda oluşum yerine ve oluşma şekline göre farklı türlere ayrılır. Mesela “Deniz Sisi” dediğimiz doğa olayında, deniz veya okyanus gibi su kütlesinin üzerinde oluşan sıcak ve nemli hava, çevresindeki rüzgar gibi doğal koşullarla soğumaya başlar. Böylece denizin üzerinden karaya doğru bir sis tabakası yükselir. “Frontal Sis” ise yağmur damlalarının yere değmeye fırsat bulamadan soğuk havayla karşılaşması sonucunda oluşur. O bölgede güçlü bir sis oluşurken aslında bizler nemli bir yağmurla karşı karşıya olduğumuzu fark edemeyebiliriz.

Unsplash

Sıcak havanın çok daha soğuk bir zemine yaklaşması ve sudaki yatay dalgaların etkisiyle oluşan “Adveksiyon Sisi” genellikle denize yakın bölgelerde görülür. “Radyasyon Sisi” de rüzgarın oldukça az olduğu ve bulutsuz bir havada ortaya çıkarak tüm gece, Güneş doğana kadar denizden uzak, karasal bölgelerde etkili olabilir. 

﻿Ayrıca bir sisin rengi de belirli nedenlerle değişebilir. Normalde beyazımsı veya griye yakın bir renk tonuna sahip sis tabakasına baktığınızda deyim yerindeyse manzara çarşaf kadar pürüzsüz görünür. Fakat şehirdeki kirli hava, toz veya duman gibi etkenlere bağlı olarak sisin renginde sarımsı bir ton görmemiz mümkündür. 

Unsplash

Sonuç olarak doğanın bir tablo gibi önümüze sunduğu sis, nerede olduğunuza göre hayatınızı güzelleştirebilir veya sizi oldukça zorlayabilir. Ama ne olursa olsun sisli havaların sanatçıları harekete geçirdiği bir gerçektir. Eğer yolunuz bir gün düşerse Atrapaniebla Bira Fabrikası’nın biralarından denemek isteyebilirsiniz. Neden mi? Çünkü bu fabrika, Sis Birası adı verilen ürünü, çölden gelen sis suyunu toplayarak imal ediyor…

Kaynak

Ailsa Harvey, “Sis Nasıl Oluşur?”, How It Works Türkiye, Sayı: 48, Temmuz – Ağustos 2023.