ANA SAYFA
BİYOGRAFİ
Devrimin Ötesinde Bir Kadın: Zabel Yesayan

Devrimin Ötesinde Bir Kadın: Zabel Yesayan

09 Kas 2022

İlk Ermeni sosyalist feminist kadın ve Osmanlı toplumunda antimilitarist hareketin öncüsü… Ermeni yazar, şair ve öğretmen Zabel Yesayan’ın başkaldırılarla dolu hayatını daha yakından incelemek istemez miydiniz? Sizler için hazırladığımız içeriğimizde Ermeni edebiyatının büyük ismi Zabel Yesayan’ı mercek altına aldık. Yazının devamı için içeriğimize göz atabilirsiniz.

Doğa Çardak

2 Bardak

   Zabel Yesayan, 4 Şubat 1878 tarihinde, henüz 93 Harbi devam ederken, Üsküdar’da Zabel Hovanisyan ismi ile dünyaya gelir. Harbin içerisinde dünyaya gelen Yesayan, ilk öğretimi Üsküdar Surp Haç Tıbrevank ilkokulunda tamamlar. Ortaokul ve lise yıllarını da burada tamamlamasının ardından Paris’te bulunan Sorbonne Üniversitesi’nin Edebiyat ve Felsefe Bölümünden mezun olur. Babası Mıgırdiç Hovhannesyan, Zabel’i edebiyat okuması konusunda yüreklendiren ve Ermeni halkı için mücadele etmesini öğütleyen kişidir. Bununla birlikte Zabel Yesayan, hayatını bu iki öğüt çerçevesinde şekillendirir. Aldığı eğitimin ardından yazarlık kariyerine başlayan Yesayan, Fransız romantizm akımı ve Ermeni edebiyatı bakış açısını harmanlayarak yeni bir yaklaşım yakalar.  

İyi Bir Edebiyatçı Olabilmek 
 
   Zabel çocukluğundan itibaren hırslı ve mücadeleci kişiliğiyle devrimci ruhlu bir kadındır. İyi bir edebiyatçı olabilmek için döneminin önemli yazarlarıyla tanışmaya karar verir ve ilk soluğu ünlü feminist yazar Sırpuhi Düsap’ın evinde alır. Daha sonra kaleme aldığı otobiyografisi “Silahtar’ın Bahçeleri” nde aralarındaki diyalog şöyle aktarılır: “Bayan Düsap edebiyat dünyasına atılmaya aday olduğumu duyduğunda, bu yolda kadınları defne yapraklı taçlardan çok dikenlerin beklediği konusunda beni uyardı. Bizim gerçekliğimizde, bir kadının ortaya çıkıp kendine bir yer edinmek istemesine tahammül edilmediğini, bunu aşabilmek için, vasatın çok üzerine çıkması gerektiğini söyledi ve ekledi: Bir erkek vasat bir yazar olabilir, fakat bir kadın asla.” 

Feminist Bir Yazar 
 
   İlk Ermeni feminist yazar olarak anılan Sırpuhi Düsap’ın düşünceleri, Zabel Yesayan için oldukça önemlidir. Zabel, İlk gençlik yıllarında Düsap’ın romanlarını okuyarak kendi görüşlerini şekillendirdiğini öne sürer. Kaleme aldığı romanlarda, makalelerde ve hikayelerde toplumsal cinsiyet eşitsizliği, Zabel Yesayan’ın sıklıkla üzerinde durduğu konulardan biridir. Kadınların özgürlüğü ve toplumun geleneksel beklentileri arasındaki ikilem üzerinde de duran Yesayan, toplumun; politik, ekonomik ve ideolojik bağlamlardaki sınıfsal mücadelesini de kaleme almayı es geçmez. Örgütlü mücadelenin gücüne inanan Zabel, daha sonraki yıllarda Osmanlı kadınlarını bir araya getirmeye çalışarak bir barış derneği kurmayı hedefler. 

Yerk Ar Kişer: “Geceye Şarkı” 
 
   İyi bir yazar olmak için çok çalışmak ve kendini sürekli geliştirmek gerektiğine inanan Yesayan, Kayiane Madagyan’ın edebi salonuna girmeyi başararak yeni bir dünyanın kapılarını kendisine aralar. Burada döneminin ünlü edebiyatçılarıyla tanışma ve sohbet etme fırsatı yakalar. Edebiyatın yanı sıra siyasi, ulusal ve politik meseleler üzerine de tartışmalar yürüten grup, Yesayan için farklı bakış açılarını temsil eden bir topluluğa dönüşür. Burada topluluğun da yardımıyla ilk edebi eseri olan Yerk Ar Kişer (Geceye Şarkı) adlı eserini yayımlar. 

Edebiyat Hayatı 
 
   Yaşanan isyanlar, kargaşalar ve ölümler nedeniyle Osmanlı’da yaşamak Ermeniler için oldukça zorludur. Bu nedenle Üniversiteyi Paris’te okuyan Zabel, donanımlı ve özgür bir öğrenim hayatı sürer. Fransa’da okuması Fransız akımları ve Ermeni edebiyatı bakış açısına hâkim olmasını sağlar. Fransızca ve Ermenice sözlük çalışmaları yapan Zabel, akademik alanda teorik incelemeler yaparak çeşitli Fransız dergilerine yazılar yazar. Ecrit pour l’art, Erivan ve Aztag gibi dergilerin editörlüğünü üstlenir. 1902 yılında İstanbul’a dönmesiyle birlikte İstanbul ve İzmir’de yayımlanan Ermeni gazetesinde yazılar yazmaya başlar. En önemli eserlerinden biri olan “Bekleme Odası” nı da yine bu dönemde kaleme alır. 

Esrarengiz Ölüm
 
   Devrime ütopik değil de gerçekçi bir bakışla yaklaşan Zabel Yesayan, hayatı boyunca siyasal ve sınıfsal mücadeleler vererek kadınların özgürlüğünü savunur. Sovyetler Birliği’nde yapılan siyasi baskı kampanyası “Büyük Temizlik” sırasında milliyetçilik ile suçlanan Yesayan, 1943 yılında Sibirya’da bilinmeyen nedenlerden ötürü ölü bulunur.