DOĞAL YAŞAM
Çöllerin Kraliçesi: Büyük Victoria Çölü
25 Oca 2023
Gezegenimiz birçok canlı türüne yuva olduğu gibi çok çeşitli iklimlere ve yeryüzü şekillerine de sahip. Yeraltındaki volkanizma faaliyetlerinden atmosferdeki hava olaylarına kadar mucizevi bir döngünün içinde devinen dünyamız, distopik filmleri aratmayacak şekildeki çölleriyle de şu ana kadar bilebildiğimiz evrenin nadide parçalarından bir tanesi. Çöl, denince aklımıza kum, kavurucu sıcak, ıssız topraklar ve masallardan çıkma vahaların geldiği hepimizin malumu. Sıcağın yanında soğuk çölleriyle de meşhur gezegenimizin uzak bir kıtasında, üçüncü büyük sıcak çöl olan Büyük Victoria Çölü adına yaraşır görkemiyle milyonlarca yıldır ayakta. Gözümüzü Avusturalya Kıtası'na çevirirken kıtanın en büyük, dünyanın üçüncü büyük çölünde bir geziye çıkacağız ve çölün derinliklerine beraber yol alacağız, buyurun yazımıza.
2 Bardak
Biyosferin orijinal hadiselerinden biri de çöl oluşumları sevgili okur. Müthiş dengeye sahip olan gezegenimiz, aşırı yağışlara ve verimli arazilere ihtiyaç duyduğu kadar yüksek basınç bölgeleri olarak da bilinen soğuk ve sıcak çöllere de ihtiyaç duymakta. Bilinenin aksine çöl denince aklımıza hemen sıcak ve kavurucu bir iklim gelmemeli. Öyle ki; dünyanın en büyük sıcak çölü olan ve Afrika'da yer alan Sahra Çölü, soğuk Arktik ve Antarktika çöllerinden daha ufak boyutlara sahip. Sahra Çölü'nün hemen hemen Kuzey Amerika Kıtası yüzölçümüne sahip olduğunu da hatırlatmak fayda var; yani Arktik ve Antarktika çöllerinin Sahra'dan büyük olduğu düşünüldüğünde zihnimizdeki ''sıcak çöl'' algısı yıkılmaya muhtaç.
Yıl boyu etkisini gösteren yüksek basınç, çöl yüzeylerinde yağışı engellerken havanın kurumasına ve taşınan nem miktarının hızla azalmasına sebep olur. Sıcak yahut soğuk çöllerde yağışı engelleyen temel faktör; nem oranının azlığıdır, bunu da unutmadan yazımıza devam edelim. Çöl oluşumları, enlem etkisiyle küresel hava olayları neticesinde oluştuğu kadar -subtropikal çöller- özel konumu sebebiyle – kıta içi çöller- de ortaya çıkar. En büyük subtropikal çöller; Sahra ve Arabistan çölleri iken kıta içi çöl oluşumuna en güzel örnekler Gobi ve Taklamakan çölleridir. Sıra Büyük Victoria Çölü'ne geldiğinde ise; karşımıza subtropikal kuşak etkisindeki bir çöl oluşumu çıkıyor. Yani gezegenin Oğlak ve Yengeç dönenceleri etrafında, güneş ışınlarının dike yakın şekilde gelmesiyle ve yüksek basıncın etkisinde kalmasıyla oluşan Büyük Victoria, Avusturalya'nın en nadide ve en büyük çöllerinin başında gelir.
Kıtanın en büyük, gezegenin üçüncü büyük sıcak çölü olan Büyük Victoria, Avusturalya'nın batısından güneyine uzanan bir hatta bulunmakta. Batıdan doğuya 700 km'lik bir alanda bulunan bu çölümüz, etrafında birçok diğer Avusturalya çölleriyle de sarılmış vaziyette. 1875 yılında Avrupalı kaşif Ernest Giles tarafındak keşfedilen subtropikal çölümüz, dönemin İngiltere Kraliçesi I.Elizabeth'in adıyla taçlandırılmıştır. Çölün kuzeyden güneye tam keşfi ise; David Lindsey tarafından 1891 yılında gerçekleşmiştir. Avusturalya'nın batı kıyılarını ilk keşfedenler 17.yy'ın başında Hollandalılar olsa da adanın tam kolonizasyonu 1770 yılındaki İngiliz kaşif James Cook'un kıtanın doğu kıyılarına varmasıyla gerçekleşmiştir. O sebepledir ki; çölümüz keşfeldiğinde bir İngiliz hükümdarın adıyla anılmaya başlanmış ve Büyük Victoria' adını almıştır.
Dünyamızın görkemli çöllerinden bir tanesi olan Victoria'yı çöl yapan uzun uzadıya bulunan kum tepelerinden ziyade oluşan yağışın azlığı. Sahra ve Arap çöllerinde gördüğümüz, distopik kum fırtınaları ve sapsarı ovalar gibi kum yığınları Victoria'da bulunmaz. Yıllık 200-250 mm'lik bir yağış alan bu bölge, terra-rosa adı verilen kırmızı topraklar ve susuzluğa dayanıklı başta kaktüs gibi birçok bitkiyle kendine bir örtü örtmekte.
Bitki örtüsünün hemen hiç olmadığı soğuk Antarktika ve Sahra, Arap, Gobi, Atacama çölleri yanında Victoria zengin diyebileceğimiz bir bitki ve hayvan çeşitliliğine sahip. Sıcaklıklar en kavurucu dönemde 40-41 derece dolaylarına ulaşırken dahi bu sayılar, Sahra'nın çok gerilerinde kalır. Burada yaşayan hayvanların keseli ve hörgüçlü olması da iklime adaptasyondan başka bir şey değildir. Çölün kuzey kesimlerinde senede ortalama 10-15 adet gök gürültülü ve şimşekli çöl fırtınası'' gerçekleştiğini de söylemekte fayda var.
Bir zaman Aborjinlerin yaşam meskeni olan bu çölün ortasından diğer çöllerin aksine uzun bir otoban uzanmakta; bu imkan, bölgeyi daha ulaşılabilir ve turistik kılarken habitatının dejavantajlı konuma gelmesine ve bölgenin bitki, hayvan popülasyonunun azalmasına sebep olur. Soğuk ve sıcak çöllerle örülen gezegenimiz, yapılmış keşiflerle cazibesini kanıtlamışken Büyük Victoria Çölü, kıtanın en büyüğü ve gezegenin ileri üçlüsü olarak ziyaretçilerini ve bir sabah çıkıp gelecek yağmurlarını beklemeye devam ediyor, bir başka yazıda görüşmek dileğiyle.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK İÇERİKLER
©2022 Beyhan&Beyhan Business Solutions Tüm Hakları Saklıdır
Yukarı Kaydır
BUNU OKUMAK İSTER MİSİN?