℃
Altın
%
Dolar
%
Euro
%
Bitcoin
%
Eth
%
Önümüzdeki 5 gün boyunca
BİLİM
Bir Paronaya Mercii: R Kompleksi
25 Kas 2022
"To be or not to be" hayat ve insan etkileşiminin şüphesiz kilit cümlesi. Peki varlığımızda düşüncemiz bir ispat ise düşüncemizi ispat eden nedir? Elbette kâinatın en büyülü organizması; insan beyni... Gelin, 3 Beyin Modeli incelemesi ile bu büyüyü beraber genişletelim...
2 Bardak
Uterus (rahim) yatağında başlayan fiziksel var oluşumuzun evvelinde bir bilince sahip miyiz; bilincimiz tam olarak varlığın hangi kademesinde ortaya çıkıyor meçhul ancak yaşam serüveninin başlangıcı olmasa dahi her şeyi sonlandıracak olan şüphesiz beynimiz. Elbette insan yaşamı bedensel ve ruhsal manada son derece kolektif bir işleyişe sahip ancak en kritik yaşamsal faktörün beynimiz olduğu yabana atılamaz bir gerçek.
TRIUNE BRAIN: 3'LÜ BEYİN MODELİ
Peki var oluşumuzu her anlamda şekillendiren bu organı yeterince iyi tanıyor muyuz? Hayati kararlarımızı hangi beynimizle veriyor; duygu ve davranışlarımızı hangi beynimizde geliştiriyoruz? Bunu öğrenmekte fayda var. Çünkü bu, hem kendimizi hem de çevremizi anlamakta ve tanımlamakta işimize çok yarayacak.
Bir sinirbilimci olan Paul D. MacLean, 1960'lı yıllarda "3 Beyin Modeli" (Triune brain) adlı bir formül yarattı. Bu formülü beynin bir haritası gibi nitelendirmek de yerinde olabilir. Bu harita 3 kademeden oluşuyor;
EN İLKELİ: SÜRÜNGEN BEYNİ
Bilinçsiz kararların mercii olarak kabul edilen ve en ilkel beyin modeli olan Sürüngen Beyni, ilk beynimiz. "Arkipalyum, R - Kompleksi ve Kertenkele Beyni" olarak da tanımlanır. Esasında metnimizi bu beyin ekseninde geliştirmek niyetindeyiz. Çünkü yalnızca düşüncenin ilk basamağı olan bu beyin ile vermiş olduğumuz kararlar söz konusu. Bu kararların sağlığının sorgulanması gerektiği konusunda bizimle hemfikir olacağınıza eminiz. Çünkülerine gelince...
TAKINTI VE PARONAYALARIN SORUMLUSU
Üçlü beyinin en eskisi olan R Kompleksi yani sürüngen beyni beyin sapı ve beyincikten oluşur; temel işlevlerden sorumludur. Yani temel ihtiyaçlarımız
ile meşguldür. Açlık, üremek, korkmak ve kendini savunmak gibi içgüdüleri tatmin etmeyi misyon edinir. Aslında vücudun 'ben' merkezidir de demek mümkün.
Çünkü tek gayesi hayatta kalmaktır. Kalp atış hızı, vücut ısısı ve boşluk oryantasyonunu düzenler.
Sürüngen beyninin en ilginç yanı ise paronaya, takıntı, zorlama ve baskılama gibi duyguların sorumlusu olmasıdır.
Bu beyinle hareket etmenin sonuçlarını ufak bir örnekle de özetleyebiliriz; kimi zaman anlamlandıramadığımız, 'yanlış' olduğunu düşündüğümüz çocuk
davranışları sürüngen beyni kaynaklıdır. Burada bir bilinçten söz etmek pek mümkün değildir. Çünkü çocuklar yalnızca sürüngen beyni ile düşünür
ve davranırlar. Araştırmalar, 20 ila 25 yaşlarına değin bu beyin gelişiminin sürdüğünü ortaya koymuştur.
KORTEKS ALTI: PALEOMEMELİ BEYİN
MacLean’a göre, insan beyninin ikinci katmanında "Limbik Sistem" de denen "Paleomemeli Beyin" bulunur. Hem memeli hem kuş türünde bulunan bu orta beyin, duygulardan sorumludur. Öte yandan Limbik Sistem ayrıştırıcıdır. Siyah ve beyaz gibi; 'iyi' ve 'kötü' yargılarına sahiptir. Fazla detaylı ve komplike düşünce gücüne sahip olduğunu söylemek pek mümkün değil. Ancak elbette sürüngen beynine nazaran çok daha empatik olduğunu söylemek mümkün. Çünkü Amigdala'yı bünyesinde barındırıyor. Beynin ödül merkezi olarak da bilinen ve ödül, zevk ve bağımlılık gibi mekanizmaları yöneten Nucleus accumbens de bu alanda yer alıyor. Limbik sistem, yalnızca motivasyonel ve duygusal değil öğrenme ve bellek becerilerinde de rol oynuyor.
Wikipedi kaynaklı bilgilere göre,
Limbik yapı; koku alma duyusu, duygular, araç sürme yeteneği, otonom düzenleme, bellek, patolojik ensefalopati, epilepsi, psikotik semptomlar ve bilişsel bozukluklar ile yakından ilişkili. Limbik sistemin işlevsel bağıntılığı duygular ve etkileri, bellek, duyusal süreç, zaman algılama, dikkat, bilinç, içgüdü, otonom kontrol, ve motor davranışlar gibi birçok işlevi yerine getirdiği de kanıtlandı.
Bu sistem ile ilgili hastalıklardan bazıları ise epilepsi ve şizofrenidir.
Yani sürüngen beyni terk edebildiğimizde; düşünce gücümüze kuvvet kazandırdığımızda korteks altı paleomemeli beynimizle düşünebileceğiz. Ne var ki bu beyinde gerçekleşecek hasarlar da görüldüğü üzere insan adına son derece zorlayıcı.
NEOMEMELİ BEYNİ: KORTEKS
Yalnızca memelilere özgü olan korteks, beynin rasyonel ve yaratıcı kısmıdır. Memelilerin zihinsel evriminin son halkası olduğu kabul ediliyor. Bir dönem bilimsel olarak rafa kaldırılmak istense de başarılı olunamadı.
Neokorteks, yüzey alanını ve hafıza tutmayı artırmak için kıvrımlardan oluşan gri maddeden oluşuyor. İnsanlarda bu kıvrımlar %80 uyarıcı ve %20 engelleyici nitelikte. Bu kıvrımların ise insanların bilişsel kabiliyetlerinde etkili olduğu biliniyor.
Ayrıca MacLean'a göre, yüz milyonlarca yıldır süren evrim sürecinde, hayvanların hayatta kalma şanslarını artırmak için bilişsel yetenekler geliştirdi ve bu da beraberinde beyinin boyutunu artırdı. Neomemeli beyin, beynin yaklaşık %76'sını oluşturuyor. Öte yandan sinirbilimci, bu beynin gelişmesinde
özellikle anne - yavru gibi sosyal ayrışmaların ve davranışların etkin olduğunu öne sürüyor.
Akılcılıktan sorumlu Neomemeli beyin, Charles Darwin'in doğal seçilim fikrini takip ediyor.
BEN HANGİ BEYNİMİ KULLANIYORUM?
3 Beyin Modeli'nin minimal bir özetinin ardından yazının devamını sizlere bırakıyoruz sevgili okurlar... Neomemelileştirebildiklerimizden misiniz? Anlam veremediğiniz yahut kontrol edemediğiniz duygu ve davranışlarınızın nedeni, düşüncelerinizi farklı bir beyin katmanında üretiyor olmanızdan kaynaklanıyor olabilir mi?
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK İÇERİKLER
©2022 Beyhan&Beyhan Business Solutions Tüm Hakları Saklıdır
Yukarı Kaydır
BUNU OKUMAK İSTER MİSİN?