Rusya'nın Tetiklediği Uzay Enkazı Tartışması

ABD Dışişleri Bakanlığı, geçtiğimiz hafta pazartesi günü yapılan füze testinin, Rusya'nın alçak Dünya yörüngesinde faaliyet gösteren tüm ülkelerin güvenliğini tehlikeye atan ve hatta uzayda barışı bozma riskini taşıyan enkaz yaratmaya fazlasıyla istekli olduğunun kanıtı olduğunu söylüyor. Bu riskler, özellikle özel şirketler ve yabancı hükümetler binlerce yeni uyduyu yörüngeye fırlatırken ve kaçınılmaz olarak daha fazla uzay çöpü yaratırken, uzay çöpü sorununu çözmekten çok uzakta olduğumuza dair endişeleri de artırdı. 

Ancak geçtiğimiz hafta yaşanan olaylar, ortalama bir uzay enkazı olayında görülebileceğinden daha fazla politika yüklüydü. Rus hükümeti, adından da anlaşılacağı gibi yörüngedeki uyduları yok etmek için tasarlanmış bir anti-uydu testi (ASAT) başlattı. Moskova'nın birkaç yüz mil kuzeyindeki bir yerden fırlatılan füze, 1982'den beri Dünya'nın yörüngesinde dönen Kosmos-1408 adlı operasyonel olmayan bir Rus casus uydusuna çarptı. Uydu şu anda Dünya'nın etrafında saatte yaklaşık 17.000 mil hızla dönen ve Uluslararası Uzay İstasyonu’nu (ISS) yaklaşık 90 dakikada bir geçen binlerce parçaya bölündü. Astronotların artık saklanmaya ihtiyacı olmasa da, ISS'ye veya diğer uydulara yönelik tehdit ortadan kalkmadı. 

Bir NASA yetkilisi yaptığı açıklamada , “Bu sorumsuz ve istikrarsızlaştırıcı eylemden dolayı öfkeliyim. İnsanlı uzay uçuşundaki uzun ve hikâyesi olan geçmişiyle, Rusya'nın yalnızca ISS'deki Amerikalı ve uluslararası ortak astronotları değil, aynı zamanda kendi kozmonotlarını da tehlikeye atması kabul edilemez" diyor. Yetkili, Rusya'nın eylemlerinin “pervasız ve tehlikeli” olduğunu ve Çin'in Tiangong uzay istasyonundakileri de tehlikeye attığını sözlerine ekliyor. Rusya ise son testte bir uyduyu imha ettiğini kabul ederken, bu olayın ISS'yi riske atmadığı konusunda ısrar ediyor.

Rusya, Hindistan, ABD ve Çin de dâhil olmak üzere kendi uydusunu bir anti - uydu füzesi kullanarak havaya uçuran dört ülkeden biri. Bu eğilim endişe verici çünkü ASAT sistemlerine sahip hükümetler teknolojiyi diğer ülkelerin uydularına saldırmak için kullanabilir ve uzayı bir savaş alanına çevirebilir. Ancak ülkeler yalnızca kendi uzay nesnelerini hedef alsalar bile, Rusya'nın füze testi, hükümetlerin yörüngede faaliyet gösteren her ülkeyi, şirketi veya kişiyi tehlikeye atan enkazı oluşturmak için uydu karşıtı füzeleri nasıl kullanabileceğini gösteriyor. Ve yine, bu enkaz bir kez oluşturulduktan sonra yıllarca bir tehdit olarak uzayda kalabilir. Daha bu olayın bir hafta öncesinde, ISS, Çin’in 2007'de düşürdüğü bir uydudan kaynaklı uzay enkazına çarpmamak için irtifasını yaklaşık bir mil ayarlamak zorunda kaldı.

Uzay çöpü sorunu da giderek büyüyor. NASA'ya göre şu anda Dünya'nın yörüngesinde dönen bir milimetreden daha büyük 100 milyondan fazla uzay çöpü parçası var. Ve Mayıs ayı itibariyle, ABD Savunma Bakanlığı 27.000'den fazla daha büyük yörünge enkazının izini sürdü, ancak daha küçük parçalar bile seyahat ettikleri inanılmaz yüksek hız nedeniyle diğer uydular ve uzay istasyonları için büyük bir tehlike oluşturabilir.

Uzay çöpü sorununu özellikle zorlaştıran şey, hiç kimsenin bunun için sorumluluk almamış olmasıdır. Uluslararası uzay hukukunun temeli olan Dış Uzay Antlaşması'na göre, ülkeler uzaya gönderdikleri her nesnenin sahibi olmaya devam ediyor, bu nedenle Rusya, gerçekleştirdiği füze testi nedeniyle ortaya çıkan tüm uydu parçalarının teknik olarak hala sahibi. Uzay çöpü yaratmanın cezasının ne olması gerektiği konusunda ise küresel bir fikir birliği yok.