Harem Kültürü ve Başkalaştırma

   Harem, Arapça kökenli olup; gizlemek, ayırmak, örtmek ve başkalarından esirgemek gibi anlamlara gelen bir kelimedir. Osmanlı İmparatorluğu’nda II. Mehmed döneminde harem kültürü, kurumsal bir hal almıştır. Padişahın annesi, kız kardeşleri, harem ağaları, cariyeler ve hizmetkarların yaşadığı bu yer, birçok kişinin girmesinin yasak olduğu bir bölge gibi koruma altına alınırdı. Osmanlı kültüründe dini ve geleneksel baskılardan ötürü kadın ve erkeğin bir araya gelmesi haramdı. Bu yüzden Harem’e, yalnızca padişah ve görevlendirdiği kişiler girebilmekteydi. 

  Harem’in dışında uygulanan erkek baskısı, içeride uygulanan tek baskı değildi. Harem’de kadınlar yalnızca patriarkal düzenden değil, kendi içlerindeki hiyerarşik rütbeleme sisteminden kaynaklı da ayrıştırılıyorlardı. Harem’deki kadınlar kendi içlerinde sınıfsal bir rütbeye sahipti. Elbette en yüksek rütbeye sahip olan kişi, padişahın annesi yani “valide sultandı”. Daha sonra padişahın kız kardeşi, haseki sultanlar (padişahın eşi), sultanlar (padişah kızı), padişahtan gebe kalan kadınlar, kalfalar ve son olarak da cariyeler bu hiyerarşik düzende yerlerini alıyorlardı. Bu düzen, Harem içerisinde karışıklık çıkmaması adına oturtulan bir düzendi. 

 

   Halkın içerisinde yer alan kadınlar nasıl baskı altında yaşıyorlarsa sarayda yaşayan kadınlar da aynı baskı altında yaşıyorlardı. Özellikle dini sebeplerden dolayı kadınlar oldukça kısıtlanıyordu. Harem’de yaşayan kadınların hiçbiri özgür değildi. Yabancı uyruklu cariyelerin çoğu, zorla kendi ülkelerinden koparılıyor, köle gibi Osmanlı’ya pazarlanıyordu. Kadınlar kendi istedikleri kişilerle birlikte olamıyor, Harem’in içerisindeki ağır kurallar altında yaşamlarını sürdürüyorlardı. Hepsi aynı eğitimi alıyor, gebe kalan kadınlar eğitimlerini yarıda bırakmak zorunda kalıyorlardı. Verilen eğitimlerde padişaha karşı nasıl bir tutum sergilemeleri gerektiğini öğreniyorlardı. Sarayın kadınlara aşıladığı en önemli öğreti, padişahın en üstün varlık olduğu ve bu varlığa koşulsuz itaat etmeleri gerektiğiydi. Cariyelerin neredeyse hepsi zorla Müslüman yapılıyordu. Tanzimat Dönemi’ne kadar devam eden bu baskıcı tutum, ıslahatlar ile biraz daha hafifletilmişti. Günümüzde dahi kadınlar üzerinde kurulan toplumsal baskının devam ettiğini rahatlıkla söyleyebiliriz.