Hacivat ve Karagöz Efsanesi Nereden Geliyor?

Gölge oyununun nerede doğduğu ve Türkiye’ye nereden geldiği konusunda bir fikir birliği olmasa da büyük oranda Asya’da doğduğuna ve oradan geldiğine inanılıyor. Bazı kaynaklarsa Mısır’ı işaret ediyor. Hacivat ve Karagöz’ün gerçekten yaşadığı da bir muamma olmakla birlikte böyle bir rivayet sık sık dile getiriliyor. Bu rivayetlerin en ünlüsü Orhan Gazi devrinde Osmanlı’da geçiyor. Orhan Gazi döneminde yaptırıldığı söylenen Ulucami’nin inşaatında çalışan demir ustası Trakyalı Karagöz ve duvar ustası Hacı İvaz Ağa yani Hacivat’ın arasında tatlı bir atışma başlıyor. Bu ikilinin sevimli atışması diğer işçilerin de ilgisini çekiyor. Hem birbirlerini hem de etraflarındaki işçileri çalıştırmayan Hacivat ve Karagöz sayesinde caminin inşaatı aksıyor. Caminin mimarına bu aksama yüzünden hesap sorulduğunda mimar hiç düşünmeden Hacivat ve Karagöz’ün ismini veriyor. Bunun sonucunda tahmin edilenin ötesinde bir son onları bekliyor ve inşaata engel olan bu ikiliye idam cezası veriliyor.

Oyun kişisi olarak Hacivat her zaman dobra, açık sözlü ve hazırcevap bir tip. Onun karşısında Karagöz daha saf, eğitimsiz ve adeta bir yanlış anlama ustası. Aralarındaki bu zıtlıklar Karagöz oyunlarının temelini oluşturarak çatışmayı yaratıyor. Hacivat’ın söylediklerini yanlış anlayıp yorumlayarak komediyi doğuran Karagöz, geçici işlerde çalışan ve halkı temsil eden bir karakter. Hacivat ise az da olsa eğitim görmüş, kıvrak zekâlı, iyi konuşmayı bilen, ikna yeteneği güçlü baskın bir karakter. Arapça ve Farsça kelimeli sıklıkla kullandığı için aralarındaki yanlış anlamaya dayalı komedi unsuru köpürüyor. Tabii Karagöz oyununun karakterleri bu ikiliyle sınırlı değil. Her hikâyede olduğu gibi onların da yan ve yardımcı karakterlere ihtiyacı var. Eski dilde kadın anlamına gelen Zenne, sarhoş bir kabadayı Tuzsuz Deli Bekir, küçük akıllı Beberuhi, çabuk öfkelenen Laz, yakışıklı ve kibar Çelebi, şiire düşkün zengin Acem gibi tiplemeler ve dahası Karagöz oyunlarına renk katarak, hikâyeleri çeşitlendiriyorlar.