℃
Altın
%
Dolar
%
Euro
%
Bitcoin
%
Eth
%
Önümüzdeki 5 gün boyunca
ZOOM
Değişim Dilde Başlar: Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Dil
11 Ağu 2021
Dil, dünyayı yorumlama biçimini şekillendirerek iletişimin niteliğini belirliyor. Toplumsal ve bireysel varsayımların oluşmasına kaynaklık eden bir sistemden bahsediyoruz, bu açıdan hem çok güçlü hem çok akışkan. Bütünüyle dünyayı anlamlandırarak insanları tanımlıyor. Ancak her zaman doğru ve sağlıklı bir şekilde gerçekleştiğini söyleyemeyiz. İletişim dili özellikle toplumsal cinsiyet eşitsizliğine neden olabilecek kalıplar da barındırıyor. Bugün toplum tarafından atfedilen pek çok düşünce, tutum ve davranış bilinçsiz ve duyarsız bir temele sahip olabiliyor. Dile yerleşen cinsiyetçi kalıplar toplumsal cinsiyet eşitliğinin önünde büyük bir engel. “Değişim dilde başlar!” diyerek iletişim sürecine kazınan kalıp yargılara bakmak ve doğruları ile değiştirmek istedik. Varsayımlardan, sınırlardan ve dayatmalardan kurtulduğumuz bir farkındalık yazısı olması dileğiyle diyelim. Bilinçli okumalar!
3.5 Bardak
Cinsiyet, kadın ve erkek bedenindeki farklılıkları ifade ederken toplumsal cinsiyet, kadınlar ve erkekler arasındaki toplumsal olarak kurulan ve kültürel kaynakları olan farklılıklara işaret ediyor. Bir bireyin toplumsal cinsiyeti yalnızca doğal ve biyolojik olarak belirlenmiyor. Daha çok norm ve kalıp yargılar tarafından dayatılan rol ve özelliklerden oluşuyor. Yani kadın ve erkeğe toplum tarafından atfedilen özellikler, davranışlar, düşünceler, roller, eylemler toplumsal cinsiyet olarak tanımlanıyor. Cinsiyetlerin biyolojik yönlerinden tamamen bağımsız ve ilgisiz olarak kültüre ve zamana bağlı olarak değişkenlik gösteren bir yapı. Özetle toplumsal cinsiyet, kadın ve erkek arasındaki farklılıkların kültürel ve toplumsal olarak nasıl kurulduğunu, kadın ve erkeğin sosyal yapı içindeki durumlarını, kadınlık ve erkeklik kimliğinin oluşum sürecini açıklıyor.
Toplumda kadın-erkek eşitliğinin önemine vurgu yapan toplumsal cinsiyet eşitliği ise bireylerin cinsiyetlerine bakılmaksızın, hayatın tüm alanlarında eşit fırsat ve haklardan yararlanması ve eşit muamele görmesi, diledikleri tüm alanlarda kişisel bilgi ve becerilerini geliştirebilmesi ve tercihler yapabilmesi olarak tanımlanıyor. Cinsiyetçilikle ve ayrımcılıkla mücadelede en etkin kavramlardan ve süreçlerden biri. Yaygın olarak kabul gören klişelerin, önyargıların, varsayımların asılsız olduğunu göstermek, bunların yerine “gerçekleri” ve “doğruları” koymak için oldukça önemli bir noktada duruyor.
Toplumsal cinsiyet eşitliğinin gerçekleştiği bir toplumda erkek ve kadın eşit üyeler olarak her türlü sosyal etkinliğe istedikleri gibi katılma olanağına sahip olurken siyasi, ekonomik ve kültürel faydalardan eşit olarak yararlanıyor. Elbette sorumlulukları da birlikte paylaşıyor. İnsan haklarına eşit derecede saygı gösterilen böylesi bir toplumu erkekler ve kadınlar dayanışma ile inşa ediyor. Bu açıdan toplumsal cinsiyet eşitliğine dayalı bir toplumu var etmek adına cinsiyetçiliğin ve ayrımcılığın yeniden üretilmemesi için dilimizi, anlayışımızı değiştirmeye, farkındalıklarımızı artırmaya, birbirimizden ve ayrımcılığın öznesi olanların hak mücadelelerinden öğrenmeye ihtiyacımız olduğunu düşünüyoruz.
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere dil; birey ve toplum inşası için hayati önem taşıyarak gerçeklikten ayrı düşünülemeyecek bir sistem. Birbirine bağımlı bu iki kavramdan - dil ve gerçeklik - biri değişikliğe uğradığında diğeri de değişiyor. Bu açıdan “doğru gerçekler” yaratmak “doğru dil” oluşturmaktan geçiyor. İletişim dilini sağlıklı bir temele oturttuğumuz zaman düşünceler de kendiliğinden değişiyor. Çünkü dil düşüncelerimize genel bir çerçeve çizerek ideolojilerin oluşmasına kaynaklık ediyor. Toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması için en önemli adımlardan biri de cinsiyetçi ve ayrımcı dili değiştirerek dönüştürmek. Hayata geçirilecek bu süreç kalıp yargılara dayalı düşünce tarzlarını da kökten değişime uğratıyor.
Şimdi ilk önce cinsiyetçi ve ayrımcı dili yaratan arka plana yani kalığ yargılara bir bakalım daha sonra dilimize yerleşen ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasında birer engel olan kullanımları gözden geçirelim.
Toplumsal cinsiyet kalıp yargıları kadınların ve erkeklerin davranış biçimlerine dair basit varsayımlar ve fikirler olarak tanımlanıyor. Yani toplumsal cinsiyet algısının görünen yüzü, duyulan sesi. Teorinin pratiğe dönüşerek somutlaştığı bir dil sisteminden bahsediyoruz.
Bunlardan ilki karakter temelli oluşturulan kalıp yargılar. Kadınlara kibarlık, kırılganlık, duygusallık, dırdırcılık, dedikoduculuk gibi özellikler damgalanırken erkeklere ise girişkenlik, cesurluk, rekabetçilik, kılıbıklık, kabalık gibi özellikler atfediliyor. Görüldüğü üzere tamamı toplum tarafından yaratılmış, kültürel bir geçmişe sahip ayrımcı yargılar olarak karşımıza çıkıyor. Bir diğer kalıp yargı fiziksel özellikler üzerinden yaratılıyor. Kadınlara zayıf, bakımlı ve zarif bir algı yüklenirken erkekler güçlü, bakımsız ve kaba saba olarak yer alıyor. Toplumsal roller noktasında da kalıplaşan düşünceler var. Bunlara göre kadınlar evde yer alırken erkekler kamusal alanda bulunuyor. Kadına eş ve anne rolü verilirken erkeğe aileyi ve evi geçindiren bir rol atfediliyor. Bir diğer kalıp yargı ise meslekler noktasında ortaya çıkıyor. Kadınlar çocuk bakıcısı, hemşire, hostes, öğretmen, sekreter gibi meslekler ile eşleştirilirken erkekler doktor, esnaf, mühendis, pilot, tamirci, teknisyen, ustabaşı, yargıç gibi mesleklere veriliyor.
Toplum nezdinde oluşturulan bu kalıp yargılar dile de etki ediyor. Aslında birbirinden bağımsız düşünülemeyecek süreçler. Çünkü daha sonrasında dil kalıp yargıları, kalıp yargılar dili beslemeye devam ediyor. Hemen birkaç tane toplum tarafından üretilen ve tamamen varsayıma dayanan önyargılı kullanım vererek biraz daha açıklayalım. Hemen yanına da olması gereken yani önyargısız kullanımları yazalım.
Toplumsal cinsiyet eşitliğini hitap ve mesleki referanslar noktasında önyargısız olarak destekleyelim.
Önyargılı - Önyargısız
Satıcı adam/satıcı kadın - Satış temsilcisi,satıcı
Kariyer sahibi kadın - Profesyonel, yönetici, iş insanı
Hostes, Host - Kabin görevlisi
Erkek hemşire - Hemşire
Ev hanımı, ev erkeği - Evi çekip çeviren
İş adamı, iş kadını - İş insanı, girişimci
Kadın (temizlik yapan) - Temizlikçi
Ev sahibesi - Ev sahibi
Bayan - Kadın
Dışlayıcı terimleri kullanmaktan kaçınalım.
Önyargılı - Önyargısız
Adam - İnsan, kişi, birey
İnsanoğlu/Ademoğlu - İnsanlık
Projeye adam almak - Projeye eleman/çalışan almak
Kameraman - Kamera operatörü
Kadın/bayan gazeteci, kadın/bayan muhabir - Gazeteci, muhabir
Kadın/bayan polis, erkek polis - Polis memuru
Kadın/bayan doktor, erkek doktor - Doktor
Kurucu babalar - Kurucular
Adam olmak - Büyümek, iyi yetişmek, iyi bir duruma gelmek, toplum kurallarına uyuyor olmak.
Centilmenlik anlaşması - Yazısız sözleşme
Sıradan adam - Sıradan insan
Anavatan - Vatan/memleket
Anadil - Doğal dil
Düşünen adam - Düşünen insan/entelektüel
Sözünün eri - Verdiği sözü yerine getiren
Adam/gün sayısı - Çalışma gün sayısı
Cinsiyetçi atasözü ve deyimleri kullanmaktan kaçınalım.
Kız evi, naz evi
Kalıbının adamı olmamak
Kızın mı var derdin var
Kız gibi gülmek / yürümek
Anasının kızı
Anasına bak kızını al
Anasını satmak
Kızını dövmeyen dizini döver
Kadınlar hamamına çevirmek
Oğlan dayıya kız halaya çeker
Evde kalmış
Bir kızı bin kişi ister bir kişi alır
Kız kurusu
Kız almak / Kız vermek
Delikanlı kız
Hanım evladı / Hanım hanımcık
Erkek sözü vermek
Hanım evladı
Erkekliğe sığmamak
Erkeğin kalbine giden yol midesinden geçer
Erkek adam ağlamaz
Kadın erkeği rezil de eder, vezir de
Adam gibi adam/adam gibi kadın
Adama benzemek
Anan gibi saç uzatacağına, baban gibi bıyık bırak
Son olarak, kalıp yargıları tekrar ve tekrar üretmeyelim.
Önyargılı - Önyargısız
Bayan - Kadın
Bayan tuvaleti - Kadın tuvaleti
Kadın gibi - Nazik
Kızlık soyadı - Evlilik öncesi soyadı
Kız gibi - Utangaç, çok güzel ve yeni (kullanıldığı yere göre)
Adam - Eleman, çalışan
Efendi - Uzman, şef, süpervizör
Kız çocuk, erkek çocuk - Kız çocuk, oğlan çocuk
Bu içerik oluşturulurken Toplumsal Cinsiyete Duyarlı İletişim Rehberi ve Etik Gazetecilik için Cinsiyet Eşitliği Rehberi'nden yararlanılmıştır.
İLGİNİZİ ÇEKEBİLECEK İÇERİKLER
©2022 Beyhan&Beyhan Business Solutions Tüm Hakları Saklıdır
Yukarı Kaydır
BUNU OKUMAK İSTER MİSİN?