Çernobil'in Kahramanı Valeri Alekseyeviç Legasov

Valeri Alekseyeviç Legasov, 1936 senesinin 1 Eylül’ünde işçi bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmişti. Zeki ve çalışkan bir gençti; okul yıllarında parlak zekâsıyla hemen öne çıkıyordu. Örneğin, 49 ile 54 yılları arasında gittiği Moskova’daki 56 No’lu Okul’dan, altın madalya ile mezun olmuştu. (Bu okul şimdilerde Legasov’un ismini taşıyor ve girişte kendisinin bronz bir büstü var.)

Sonrasında Mendeleev Rusya Kimya Teknolojisi Üniversitesi’nin Fizikokimya Mühendisliği Fakültesi’ni bitirmiş, eğitimine ise son sürat devam etmişti. Kurçatov Atom Enerjisi Enstitüsü’nde fizik alanında yüksek lisans yapmış, doktorasını ise kimya alanında almıştı. 76 senesinde de profesörlüğünü alarak Moskova Üniversitesi’nde Radyokimya ve Kimyasal Teknoloji Bölüm Başkanlığına getirildi.

Akademik anlamda herkesin hayranlık duyacağı bir geçmişi vardı, saygın bir bilim insanı ve yol gösterici bir eğitimciydi. Bu bağlamda ele alınınca hemen herkesin sahip olmak isteyebileceği, parlak bir hayatı varmış gibi görünebilir lâkin işlerin her zaman bu kadar yolunda gitmediği de bir gerçekti.

Sıradan bir güne uyandığını düşünen Legasov, gelen bir telefonla birlikte Çernobil’deki nükleer tesiste yaşanan kazadan haberdar olmuş, kendisinin de bölgeyi incelemeye gidecek olan ekipte yer alacağı söylenmişti. Legasov, ekibe liderlik etmeyecekti ama onu halka karşı bir çeşit reklam yüzü gibi kullanmak istiyorlardı. Hükümet yetkilileri kazanın büyük çapta olmadığını, yalnızca yakıt depolarında gerçekleşen ve kolayca kontrol altına alınabilecek bir durum olduğunu düşünseler de olaylar asla bu kadar basit değildi.

Legasov, bölgeye intikal ettikten sonra dört numaralı reaktörün birkaç yüz metre yakınında gerçekleşen patlamayı görmüş ve işin içinden öyle basit bir şekilde sıyrılamayacaklarını anlamıştı. Patlamanın boyutu inanılmazdı, radyasyon cihazları ortama yayılan radyasyonu ölçmekte yetersiz kalıyordu. İnsanların derhal bölgeden uzaklaştırılması şarttı, Legasov da durumun vahametini acilen yetkililere bildirmiş ve tahliye kararı çıkartılmasını istemişti. Bu isteği, aramasının üstünden bir buçuk gün geçtikten sonra kabul edildi ve Pripyat’ta yaşayan üç yüz bin kişi bölgeden uzaklaştırıldı.

 

Sovyetler, patlamadan sorumlu tutulmuş ve uluslararası arenada itibar kaybına uğramaya başlamıştı. Legasov bununla ilgili yüzlerce sayfalık bir rapor hazırladı ve bu konuda suçsuz olduklarını basın önünde tek tek anlattı. Gelen soruları da açık yüreklilikle cevaplayıp herkesin aklındaki soru işaretlerini ortadan kaldırmıştı.

Bir sorun vardı ki o da RBMK tipi reaktörlerde önlem alınmazsa çok daha büyük bir faciaya sebep olabileceğiydi. Legasov, bu konuyu yetkililere bildirse de olumlu yanıt alamamıştı. Üstüne üstlük KGB tarafından da yakın takibe alınmış ve uygunsuz tek bir hareketinde cezalandırılacağı vurgulanmıştı.

Geriye mevcut tehlikeyle ilgili ses kayıtları bırakmış ve bu kayıtlar büyük yankı uyandırmıştı. RBMK reaktörleriyle ilgili yasa derhal çıkarıldı ve durum kontrol altına alındı; Legasov’un cesareti ve fedakârlığı milyonlarca insanın hayatını kurtarmıştı. 96 senesinde kendisine Çernobil soruşturmasında gösterdiği cesaretten dolayı “Kahraman” unvanı verildi ki bu çok doğru bir karardı. Keşke ölümüne sebep olan olaylar silsilesi gerçekleşmeseydi ve uyarıları zamanında dikkate alınsaydı, ama ne yazık ki bazı olayların ciddiyeti ancak böyle vahim olaylardan sonra anlaşılabiliyor.