Ayrışmak ve Bireyleşmek

Psikanalist Margaret Mahler yaptığı bir araştırmayla ayrışma-bireyleşme kuramını yaratmış ve bir insanın birey oluşunu bu kuram üzerinden anlatmıştır. Kendiliğin anneden ayrılışını ve kişinin bağımsız bir birey oluşunu simgeleyen bu kuram, birbiri içine geçebilen iki gelişim sürecinden oluşur: ayrışma ve bireyleşme. Ayrışma çocuğun anneyle birleşik olduğu halden uzaklaşmasıyla, bireyleşme ise kendiliğini kabul ederek farklılığını gösteren davranışlarda bulunmasıyla karakterize olan dönemlerdir. Mahler, insanın bireyleşme kapasitesiyle birlikte doğduğunu iddia eder. Her birey önce birleşme ve dünyayı tanıma sonra ise ayrışma ve bireyleşme yeteneğiyle dünyaya gelir. Bebek, önce anneyle simbiyotik bir ilişki kuracak ve anneyi ayrılmaz bir parçası olarak görecektir. Sonrasında ise sağlıklı bir ayrışma süreci geçirebildiği ölçüde kendilik duygusu gelişecek ve bireyleşecektir. 

Mahler’in kuramında ayrışma ve bireyleşme dönemleri beşinci ve otuzuncu ay arasına karşılık gelir. Bu dönemde ayrışmanın gerçekleşme şekli ve bireyin kendiliğini nasıl algıladığı oldukça değişken bir durumdur. Çocuk artık daha çok uyanıktır ve algıları çevreye karşı açıktır. Anneden gördüğü rahatlatma şekillerini anlamaya ve özümsemeye başlar. Sonrasında çocuk, anneyi temel alarak keşif yapmaya devam eder. Çevreyi ve kendiliğini keşfe çıktığı bu yolculukta çocuk adım atmayı ve yürümeyi öğrendikçe anneye karşı daha kayıtsız davranır. Kendi başına hareket edebilmesi onun için dünyayla ilişki kurduğu duygusal bir evredir. İlerleyen aylarda çocuk, anneden kopmanın yarattığı kaygıyı fark edecek ve ayrılma anksiyetesi olarak adlandırılan bir endişe hali yaşayacaktır. Bu evrede annenin çocuğun kaygısını anlaması ve ulaşılabilir olması önemlidir. Çocuk için bu dönem bir yandan kendilik duygusu geliştirmeye bir yandan da anneden ihtiyaçlarını istemeye devam ettiği dönemdir. Bu dönemde tekrardan annesinin kendisinin uzantısı olarak görmeye başlayan çocuk, zamanla nesne sürekliliğini öğrenir ve annesinin görüş alanında olmasa da kaybolmadığı gerçeği onu sakinleştirir.